Cạnh tranh trong thị trường RCEP, thủy sản Việt Nam phải làm gì để dẫn đầu?

"Đòn bẩy" tăng trưởng

Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (Hiệp định RCEP) chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022 đã mở ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản tham gia các chuỗi giá trị và sản xuất mới trong khu vực.

Hiệp định này cũng giúp doanh nghiệp có thể đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng thủy sản vào thị trường các nước thành viên, đặc biệt là khi xuất khẩu sang thị trường các đối tác thương mại hàng đầu như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc… nhờ quy tắc xuất xứ được nới lỏng.

Thuỷ sản Việt Nam là một trong những sản phẩm được thị trường RCEP ưa chuộng - Ảnh: VGP

Hiện nay, Việt Nam xuất khẩu thủy sản sang hơn 160 thị trường trên thế giới; trong đó xuất khẩu sang các nước thành viên RCEP chiếm trên 60% thị phần xuất khẩu và chủ yếu sang thị trường các nước ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc đều có sự tăng trưởng khả quan.

Theo số liệu của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), trong tháng 10/2024, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 1,1 tỷ USD, tăng gần 31% so với cùng kỳ năm ngoái. Như vậy, đây là lần đầu tiên sau 27 tháng (kể từ tháng 6/2022), xuất khẩu thủy sản theo tháng đã trở lại mức 1 tỷ USD - một dấu mốc đáng mừng cho các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam. Hoa Kỳ, Trung Quốc và Nhật Bản là ba thị trường tiêu thụ hàng thủy sản lớn nhất của Việt Nam.

10 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu tôm mang về 3,2 tỷ USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm trước. Các thị trường chính đều đạt mức tăng trưởng cao, cho thấy nhu cầu đang phục hồi mạnh mẽ.

Trong đó, xuất khẩu tôm Việt Nam sang thị trường sang Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) đạt 676 triệu USD, tăng 31% so với cùng kỳ; riêng mặt hàng tôm hùm đạt 298 triệu USD, tăng mạnh tới 157%.

Trong 10 tháng năm 2024, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Nhật Bản và Hàn Quốc cũng ghi nhận tăng trưởng lần lượt 18% và 28%, sau khi lên xuống thất thường trong những tháng trước đó.

Theo ông Lê Hoàng Tài - Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương, những thành tựu trong những năm qua cũng là dấu ấn để khẳng định vị trí của ngành thủy sản Việt Nam sẽ là một trong những ngành có đủ sức cạnh tranh và có thể thâm nhập mạnh hơn vào thị trường các quốc gia thành viên RCEP.

Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản thông tin, thống kê từ Hải quan Nhật Bản cho thấy, sản phẩm thuỷ sản mà Việt Nam xuất khẩu nhiều nhất sang Nhật Bản gồm tôm đông lạnh, tôm chế biến, bạch tuộc…

"Hiệp định RCEP với quy mô lớn nhất sẽ giúp Việt Nam tận dụng tốt hơn về thị trường, cải thiện các điểm yếu về các tiêu chuẩn xuất khẩu. Doanh nghiệp Việt Nam phải sử dụng nguyên liệu đầu vào cùng với các nước ASEAN và 5 nước đối tác để sản xuất và xuất khẩu qua các nước thị trường trong khối. Ngoài ra, các mức cam kết về cắt giảm thuế quan trong RCEP cũng rất cao, là cơ hội lớn để Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu qua các thị trường này", Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản cho hay.

Chủ động để thích ứng, nâng cao năng lực cạnh tranh

Bên cạnh những thuận lợi, theo lãnh đạo Cục Xúc tiến thương mại, RCEP cũng mang tới những sức ép cạnh tranh đối với hàng thủy sản. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp thủy sản phải chủ động để thích ứng, nỗ lực chinh phục, biến thách thức thành cơ hội.

Ngoài ra, để tận dụng được những ưu đãi trong RCEP làm nâng cao lợi thế so sánh của ngành thủy sản Việt Nam, các doanh nghiệp Việt Nam cần phải tìm hiểu thật kỹ quy tắc xuất xứ, đặc biệt là quy tắc xuất xứ cộng gộp nội khối.

Đồng thời, các doanh nghiệp cần đáp ứng tốt các quy định về biện pháp vệ sinh và kiểm dịch động - thực vật (SPS) và rào cản kỹ thuật trong thương mại (TBT) của các nước nhập khẩu đối với sản phẩm thủy sản. Đây được cho là khâu đang yếu của thủy sản Việt Nam.

Để tận dụng hết các cơ hội thị trường, đại diện Thương vụ Việt Nam tại thị trường ngoài nước lưu ý các doanh nghiệp hạ giá thành sản phẩm, nâng cao chất lượng đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, vệ sinh an toàn thực phẩm là khuyến cáo được đưa ra cho doanh nghiệp thuỷ sản trong nước để thâm nhập an toàn, bền vững vào thị trường khối RCEP.

Các cơ quan chức năng trong nước cần giám sát chặt chẽ chất lượng thuỷ sản xuất khẩu. Nếu không kiểm soát được, hàng hoá sẽ bị trả về hoặc tiêu huỷ, chi phí phát sinh là rất lớn.

Cùng với đó, công tác phổ biến, cập nhật thông tin về quy định an toàn vệ sinh thực phẩm từ thị trường xuất khẩu cần được đẩy mạnh. Ngoài hoạt động của cơ quan quản lý Nhà nước, doanh nghiệp nên chủ động có cán bộ chuyên trách biết ngôn ngữ nước sở tại theo dõi và cập nhật kịp thời thông tin thị trường.