Quy định bắt buộc với 7 nhóm hàng hóa

Theo đó, tất cả sản phẩm thuộc 7 nhóm hàng: Cà phê, ca cao, đậu nành, dầu cọ, cao su, gỗ và gia súc (bò) khi xuất khẩu vào EU đều phải đáp ứng ba yêu cầu then chốt: Không được sản xuất từ đất bị phá rừng sau ngày 1/1/2021; quá trình sản xuất phải tuân thủ đầy đủ pháp luật của nước sản xuất (trong đó có Việt Nam); doanh nghiệp nhập khẩu hoặc thương nhân EU phải nộp Bản tự xác nhận (Due Diligence Statement - DDS) chứng minh sản phẩm hợp pháp và không liên quan đến phá rừng.

Nói cách khác, doanh nghiệp muốn xuất khẩu hàng vào thị trường EU sẽ phải “chứng minh từ gốc” từ vùng nguyên liệu, pháp lý sử dụng đất đến toàn bộ chuỗi cung ứng.

Tất cả hàng hóa xuất khẩu vào EU thuộc 7 nhóm sẽ phải tuân thủ Quy định chống phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR). Ảnh minh họa

Bên cạnh đó, để hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam và nông dân thực thi EUDR một cách hiệu quả, 5 nhóm công cụ số hiện đang được phát triển và khuyến khích ứng dụng. Cụ thể, Công cụ bản đồ cơ bản (Basic field mapping): Ứng dụng cho phép người dùng, nông dân, kỹ thuật viên đánh dấu vị trí nông trại bằng tọa độ GPS. Đây là bước đầu tiên giúp xác định chính xác vùng sản xuất, phục vụ kiểm tra tính hợp pháp và truy xuất về sau.

Công cụ phân tích không gian chuyên sâu (Professional spatial analysis): Dành cho hợp tác xã hoặc tổ chức hỗ trợ sản xuất (BSO), công cụ này có thể xác định và đối chiếu khu vực sản xuất có nằm trong vùng từng bị phá rừng sau ngày 1/1/2021 hay không, nhờ tích hợp dữ liệu vệ tinh và bản đồ rừng được cập nhật.

Giám sát môi trường qua vệ tinh: Đây là một trong những công cụ khách quan và minh bạch nhất hiện nay, sử dụng dữ liệu ảnh vệ tinh để chứng minh vùng trồng vẫn còn rừng hoặc không có dấu hiệu phá rừng. Đặc biệt hữu ích trong những tranh chấp pháp lý tiềm ẩn về đất đai.

Quản lý bền vững và truy xuất nguồn gốc: Hệ thống kỹ thuật số giúp doanh nghiệp lưu trữ, quản lý chứng nhận bền vững (ví dụ: UTZ, Rainforest Alliance, FSC...), đồng thời theo dõi lô hàng từ nông trại đến nhà máy chế biến và xuất khẩu.

Quản lý chuỗi cung ứng và rủi ro: Hệ thống này giúp doanh nghiệp và đối tác EU giám sát rủi ro xuyên suốt chuỗi cung ứng về nguồn gốc sản phẩm, vùng trồng, biến động sở hữu đất, hồ sơ pháp lý… Từ đó đảm bảo tính minh bạch và an toàn pháp lý trong xuất khẩu.

Chủ động từ vùng nguyên liệu và chuỗi cung ứng

Bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý – Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển chia sẻ: “Để đáp ứng EUDR, bước đầu tiên là doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động chuẩn bị đầy đủ hồ sơ và dữ liệu liên quan đến vùng nguyên liệu. Trước hết, cần thu thập và cung cấp thông tin tọa độ địa lý (geodata) của vùng trồng để chứng minh khu vực sản xuất không liên quan đến nạn phá rừng sau ngày 1/1/2021.

Đồng thời, cần có tài liệu pháp lý rõ ràng chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp và quá trình sản xuất tuân thủ quy định của pháp luật Việt Nam. Một yếu tố quan trọng khác là khả năng truy xuất nguồn gốc trong chuỗi cung ứng từ nông trại đến nhà máy chế biến và xuất khẩu để đảm bảo tính minh bạch và đáng tin cậy cho đối tác nhập khẩu tại EU”.

Việc có tài liệu pháp lý chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp, ví dụ như giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hợp đồng thuê đất hoặc các biên bản giao khoán có xác nhận của chính quyền địa phương là rất cần thiết.

Một yếu tố không thể thiếu là khả năng truy xuất nguồn gốc đầy đủ trong chuỗi cung ứng từ người nông dân, hợp tác xã, nhà máy sơ chế, đơn vị xuất khẩu tất cả phải được số hóa và gắn với từng lô hàng cụ thể.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng nên chủ động tham gia các nền tảng truy xuất nguồn gốc chung của ngành hàng (như Trase, GeoTraceability) hoặc xây dựng hệ thống quản lý riêng tích hợp blockchain để tăng độ tin cậy.

Mặc dù mang tính bắt buộc và tạo ra nhiều áp lực ban đầu, EUDR thực chất đang mở ra một cơ hội để doanh nghiệp Việt chuyển mình theo hướng bền vững hơn, minh bạch hơn và chuyên nghiệp hơn trên thị trường quốc tế.