Quế – sinh kế từ bao đời của đồng bào Dao

Từ hàng trăm năm nay, đồng bào Dao ở Phong Dụ Hạ đã gắn bó với cây quế như một phần máu thịt. Quế hiện diện trong đời sống tinh thần, trong phong tục tập quán, đồng thời là nguồn thuốc, gia vị quan trọng. Nếu trước kia, người dân chỉ trồng quế xen kẽ, tự khai thác để phục vụ gia đình thì nay, cây quế đã trở thành hàng hóa có giá trị kinh tế, được quy hoạch và phát triển thành vùng nguyên liệu lớn.

Nhờ chính sách phát triển rừng kinh tế và các chương trình hỗ trợ sản xuất của tỉnh Lào Cai, hàng nghìn hộ dân Dao đã chuyển đổi từ canh tác nhỏ lẻ sang trồng quế tập trung. Những cánh rừng quế nối dài từ sườn núi đến tận thung lũng, không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định mà còn khẳng định thương hiệu nông sản đặc trưng của địa phương.

Thực tế cho thấy, nếu như trước đây, thu nhập của bà con Dao chỉ dựa vào ngô, lúa nương, chăn nuôi nhỏ lẻ, thì từ khi phát triển trồng quế, nhiều hộ đã vươn lên thoát nghèo, có điều kiện xây nhà kiên cố, lo cho con cái học hành và tái đầu tư mở rộng diện tích. Với giá trị kinh tế cao từ vỏ quế, tinh dầu quế, gỗ quế, loài cây này thực sự đã trở thành “cây xóa nghèo, cây làm giàu” của đồng bào.

HTX làm cầu nối, nâng tầm giá trị sản phẩm

Một bước ngoặt quan trọng trong phát triển quế Phong Dụ Hạ chính là sự ra đời và hoạt động của các hợp tác xã. Hợp tác xã Quế Văn Yên được nhắc đến như một mô hình tiêu biểu, đóng vai trò cầu nối giữa nông dân và thị trường. HTX tổ chức thu mua, sơ chế, chế biến sản phẩm, tham gia chương trình OCOP và từng bước xây dựng thương hiệu.

Nhờ HTX, sản phẩm quế đã được chuẩn hóa về chất lượng, có bao bì, nhãn mác, mã vạch và truy xuất nguồn gốc. Điều này giúp quế Phong Dụ Hạ không còn chỉ tiêu thụ ở chợ vùng cao mà đã vươn tới các thành phố lớn, siêu thị, thậm chí xuất hiện trong các hội chợ quốc tế. Các doanh nghiệp cũng tìm đến HTX như một đầu mối đáng tin cậy để ký kết hợp đồng bao tiêu, mở ra hướng đi lâu dài cho người trồng quế.

Đặc biệt, nhiều diện tích quế đã được trồng theo quy trình hữu cơ, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường cao cấp. Đây là hướng đi chiến lược, bởi quế hữu cơ không chỉ bán được giá cao hơn mà còn tạo lợi thế cạnh tranh bền vững, phù hợp với xu hướng tiêu dùng toàn cầu.

Bên cạnh đó, chính quyền xã Phong Dụ Hạ cũng đẩy mạnh hỗ trợ người dân về giống, kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch; đồng thời khuyến khích ứng dụng công nghệ bảo quản, chế biến. Những lớp tập huấn, dự án khuyến nông, chương trình tín dụng ưu đãi đã giúp bà con nâng cao kỹ năng sản xuất và yên tâm gắn bó với cây quế.

Dù tiềm năng lớn, việc phát triển quế Phong Dụ Hạ vẫn còn đối diện nhiều thách thức. Trước hết là quy mô sản xuất còn manh mún, nhiều hộ dân vẫn trồng nhỏ lẻ, phân tán nên khó hình thành vùng nguyên liệu đồng nhất. Năng lực quản trị của một số HTX còn hạn chế, chưa đủ sức tổ chức sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế.

Hạ tầng logistics cũng là trở ngại lớn. Từ Phong Dụ Hạ xuống các trung tâm tiêu thụ, chi phí vận chuyển cao, trong khi thiếu kho bảo quản và cơ sở sơ chế tập trung khiến chất lượng sản phẩm dễ bị ảnh hưởng. Ngoài ra, chi phí cho chứng nhận hữu cơ, đăng ký nhãn hiệu hay tham gia xúc tiến thương mại vẫn là gánh nặng với nhiều HTX và hộ dân.

Để giải quyết, cần triển khai đồng bộ các giải pháp. Trước hết là quy hoạch và tập trung vùng nguyên liệu quế chất lượng cao, kết nối liên xã, liên huyện để tạo sản lượng lớn. Song song, nâng cao năng lực cho các HTX, hỗ trợ tiếp cận vốn vay ưu đãi, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nhà máy chế biến, kho bãi tại chỗ. Việc đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, bán hàng trên sàn thương mại điện tử cũng là con đường tất yếu để nâng tầm sản phẩm.

Mặt khác, địa phương cần tiếp tục thúc đẩy chương trình OCOP, hỗ trợ quảng bá và đưa quế Phong Dụ Hạ tham gia các hội chợ quốc tế, kết nối với doanh nghiệp xuất khẩu. Đây chính là chìa khóa để sản phẩm không chỉ dừng lại ở thị trường nội địa mà còn chinh phục được những thị trường khó tính như Nhật Bản, châu Âu hay Mỹ.

Quế Phong Dụ Hạ không chỉ là loài cây gắn bó với đời sống văn hóa đồng bào Dao, mà đang trở thành trụ cột kinh tế giúp nhiều gia đình thoát nghèo, vươn lên làm giàu. Từ cánh rừng quế xanh ngát, những sản phẩm tinh dầu, vỏ quế, gỗ quế đang vượt ra khỏi lũy tre làng, có mặt trên thị trường lớn, từng bước khẳng định vị thế.

Con đường phía trước vẫn còn nhiều khó khăn, nhưng với sự đồng hành của chính quyền, HTX và doanh nghiệp, cây quế hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm mũi nhọn, mang thương hiệu Việt vươn tầm thế giới. Và hơn hết, nó tiếp tục giữ vai trò là “cây xóa nghèo, cây làm giàu” cho đồng bào Dao ở Phong Dụ Hạ hôm nay và mai sau.