Thủy sản Việt Nam trước cơ hội và thách thức tại thị trường Trung Quốc

Với dân số đông đảo và mức sống ngày càng nâng cao, nhu cầu tiêu thụ thủy sản của người dân Trung Quốc không ngừng tăng. Điều này đã tạo ra một thị trường vô cùng tiềm năng, thu hút sự quan tâm của nhiều doanh nghiệp thủy sản trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Trung Quốc - Điểm đến hấp dẫn của thủy sản Việt

Những năm gần đây, Trung Quốc luôn nằm trong top 3 thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam, chỉ sau Mỹ và Nhật Bản. Điều này cho thấy mối quan hệ thương mại giữa hai nước trong lĩnh vực thủy sản ngày càng được củng cố và phát triển.

Tháng 7/2024 vừa qua, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc đạt mức 156,4 triệu USD, tăng trưởng ấn tượng 36,2% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 7 tháng đầu năm, con số này đạt khoảng 836,7 triệu USD, tăng 11,6% so với cùng kỳ năm 2023.

Bên cạnh đó, dân số đông và mức sống ngày càng cải thiện của người Trung Quốc đã tạo ra một thị trường tiêu thụ thủy sản khổng lồ. Ngoài ra, thủy sản Việt Nam có nguồn cung cấp đa dạng, đáp ứng được nhiều nhu cầu khác nhau nên được người tiêu dùng Trung Quốc đánh giá cao cả về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm.

Để được phép xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc, các doanh nghiệp Việt Nam phải vượt qua nhiều quy trình kiểm soát chặt chẽ. Ảnh: Cục Thủy sản

Theo thông tin mới nhất từ Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (NAFIQPM), hiện có hơn 800 doanh nghiệp Việt Nam đã đáp ứng đầy đủ các yêu cầu khắt khe của Trung Quốc và được cấp phép xuất khẩu thủy sản sang thị trường này. Con số này cho thấy sự nỗ lực không ngừng của các doanh nghiệp Việt Nam trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường.

Để được phép xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc, các doanh nghiệp Việt Nam phải vượt qua nhiều quy trình kiểm soát chặt chẽ. Cụ thể, tất cả các cơ sở sản xuất đều phải trải qua quá trình thẩm định nghiêm ngặt của NAFIQPM để đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Sau khi được cấp chứng nhận an toàn thực phẩm, doanh nghiệp sẽ được đưa vào danh sách các cơ sở được phép xuất khẩu sang Trung Quốc. Mỗi lô hàng xuất khẩu đều phải được kiểm tra kỹ lưỡng và kèm theo chứng thư theo mẫu quy định của NAFIQPM, bao gồm cả các mẫu tiêu chuẩn chung và tiêu chuẩn sống.

Sản phẩm xuất khẩu cần phải nằm trong danh mục được Trung Quốc công nhận, với tổng cộng 128 loài/dạng sản phẩm và 48 loài thủy sản động vật sống. Đối với các cơ sở bao gói tôm sú, tôm thẻ chân trắng, cua và tôm hùm sống, cơ sở phải được đưa vào danh sách riêng do Trung Quốc công nhận. Các cơ sở nuôi tôm sú và tôm thẻ chân trắng phải có tên trong danh sách được Trung Quốc công nhận. Bên cạnh đó, những cơ sở này phải được cơ quan quản lý nuôi trồng thủy sản địa phương kiểm tra và chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm cũng như điều kiện vệ sinh thú y, đồng thời được cấp mã số; được cơ quan thú y địa phương giám sát các bệnh.

Không những vậy, thủy sản xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn phải đảm bảo yêu cầu về phòng chống COVID-19, tuân thủ hướng dẫn của FAO, WHO và yêu cầu của Trung Quốc. Với thị trường này, vẫn còn một số khó khăn, hạn chế như việc xử lý và phê duyệt hồ sơ trên CIFER từ phía Trung Quốc thường chậm.

Mặc dù đã đạt được những thành tựu nhất định, các doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức khi xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc. Đó là những rào cản kỹ thuật, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia khác...Tuy nhiên, bên cạnh những thách thức, thị trường Trung Quốc vẫn mở ra nhiều cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Hướng đến ký Nghị định thư về xuất khẩu thủy sản với Trung Quốc

Báo cáo mới nhất của Rabobank (ngân hàng lớn thứ 2 của Hà Lan) đã khẳng định vị thế ngày càng quan trọng của Trung Quốc trong thị trường thủy sản toàn cầu. Năm 2023, quốc gia này chi 23 tỷ USD để nhập khẩu 4,67 triệu tấn thủy sản. Đa số thủy sản nhập khẩu vào Trung Quốc là cá đông lạnh nguyên con, sau đó được chế biến và tái xuất khẩu dưới dạng fillet sang châu Âu, Bắc Mỹ và Nhật Bản. Tuy nhiên, gần đây khối lượng tiêu thụ tại thị trường nội địa của Trung Quốc ngày càng tăng.

Rabobank dự đoán, trong thập kỷ tới, thủy sản sẽ là sản phẩm protein động vật có tốc độ phát triển nhanh nhất tại Trung Quốc. Thống kê trong 10 năm (2013 – 2023), mức tiêu dùng thủy sản hàng năm của nước này đã tăng 4,4%, vượt qua thịt heo, gia cầm và trứng. Thậm chí tiêu dùng thịt bò cũng tăng chậm, chỉ tăng 3,2%/năm. Sự dịch chuyển này phần nào đã phản ánh thu nhập và ý thức đối với sức khỏe ngày càng cao của 1,4 tỷ dân Trung Quốc, cũng như sự quan tâm về an toàn thực phẩm.

Với những lợi thế về nguồn nguyên liệu dồi dào, chất lượng sản phẩm tốt và giá cả cạnh tranh, thủy sản Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng cơ hội này để mở rộng thị trường xuất khẩu. Đặc biệt, sau khi Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc ký Nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng đông lạnh, dừa tươi và cá sấu, cánh cửa xuất khẩu càng mở rộng hơn cho các sản phẩm nông nghiệp Việt Nam nói chung và thủy sản nói riêng.

Tuy nhiên, để thâm nhập sâu hơn vào thị trường Trung Quốc, thủy sản Việt Nam cần vượt qua một số thách thức và cạnh tranh rất cao từ các quốc gia khác như Ecuador, Ấn Độ, Indonesia...cũng như sản phẩm xuất khẩu phải đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm và đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của thị trường.

Thị trường Trung Quốc là một cơ hội lớn để ngành thủy sản Việt Nam phát triển. Tuy nhiên, để thành công, các doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, nắm bắt được những yêu cầu của thị trường và không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm. Đồng thời, các cơ quan quản lý nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ phù hợp để tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu.