Điểm nghẽn giao hàng chặng cuối và nhu cầu đổi mới

Thương mại điện tử đang trở thành trụ cột của nền kinh tế số, buộc ngành bán lẻ phải chuyển đổi mạnh mẽ để đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của người tiêu dùng. Tại Đà Nẵng, trung tâm kinh tế - thương mại của miền Trung, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đã vượt 168 nghìn tỷ đồng chỉ trong tám tháng đầu năm 2025. Để duy trì đà tăng trưởng, các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh phải nhanh chóng ứng dụng công nghệ, tối ưu hệ thống phân phối và đặc biệt là nâng cấp khâu logistics.

Các cơ quan quản lý, trong đó Sở Công Thương đóng vai trò nòng cốt, đã và đang triển khai nhiều chương trình hỗ trợ: Đào tạo kỹ năng số, hướng dẫn kinh doanh trực tuyến, phổ biến các giải pháp thanh toán và vận chuyển. Sự phối hợp giữa các sở, ban, ngành giúp xây dựng môi trường giao dịch minh bạch, an toàn, tạo nền tảng hình thành một hệ sinh thái thương mại điện tử bền vững.

Tuy vậy, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở “chặng cuối”, đó là giai đoạn giao hàng tận tay người mua. Đây là khâu tốn kém nhất về chi phí, khó bảo đảm thời gian đồng nhất và dễ phát sinh khiếu nại về chất lượng dịch vụ. Giới chuyên gia cho rằng để giải quyết điểm nghẽn này, thành phố cần đầu tư hạ tầng logistics hiện đại, mở rộng mạng lưới vận chuyển nội thành, đồng thời thúc đẩy thanh toán điện tử để khuyến khích tiêu dùng không tiền mặt.

“Khách đặt hàng trên mạng, chúng tôi lại phải xoay xở từng đơn nhỏ lẻ, tốn nhân công và phí giao hàng cao. Nếu có mô hình nào giúp khách tự nhận, chúng tôi rất mừng”, ông Nguyễn Văn Lợi, chủ cửa hàng thực phẩm sạch Đồng xanh trong phố Phùng Chí Kiên chia sẻ.

Trong bối cảnh đó, mô hình “Click & Collect” (C&C) hay BOPIS (Buy Online, Pick Up In Store) nổi lên như một giải pháp chiến lược. Người tiêu dùng đặt hàng trực tuyến nhưng chủ động đến cửa hàng hoặc điểm giao dịch để nhận sản phẩm. Cách làm này vừa tận dụng sự tiện lợi của nền tảng số, vừa bảo đảm tính tin cậy của giao dịch trực tiếp, đồng thời giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí vận chuyển.

Bà Nguyễn Thị Ngọc (44 tuổi, phường Nghĩa Đô, Hà Nội) cho biết: “Tôi đặt hàng online nhiều, nhưng nhận ở công ty không tiện. Nếu có điểm nhận gần nhà hoặc trên đường đi làm để tự lấy thì đỡ phải chờ shipper, lại yên tâm kiểm tra hàng".

Tính khả thi và lợi ích vượt trội

Điều kiện đầu tiên để C&C vận hành hiệu quả là hạ tầng bán lẻ đủ rộng và đồng bộ. Đà Nẵng hiện có hơn 500 siêu thị, trung tâm thương mại, chuỗi cửa hàng tiện lợi cùng hàng chục nghìn cửa hàng truyền thống, tạo mạng lưới điểm nhận hàng sẵn có. Doanh nghiệp không cần đầu tư mới mà có thể tận dụng ngay các cửa hàng này làm điểm tập kết. Việc khuyến khích tiểu thương, hợp tác xã và cửa hàng truyền thống xây dựng gian hàng trên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki cũng giúp tích hợp tồn kho trực tuyến với hệ thống phân phối vật lý, nâng cao hiệu quả vận hành.

Lợi ích của C&C thể hiện trên nhiều phương diện. Với khách hàng, mô hình kết hợp sự tiện lợi của mua sắm trực tuyến và trải nghiệm thực tế. Người mua có thể chủ động thời gian nhận hàng, tránh rủi ro giao chậm, đồng thời được kiểm tra sản phẩm trước khi hoàn tất thanh toán. Nhiều cửa hàng còn ứng dụng công nghệ thực tế ảo (AR) hoặc hiển thị 3D, mang lại trải nghiệm hiện đại và khác biệt.

Đối với doanh nghiệp, C&C giúp giảm đáng kể chi phí giao hàng chặng cuối. Hàng hóa được vận chuyển theo lô lớn đến các điểm nhận thay vì giao lẻ từng địa chỉ, rút ngắn thời gian và tăng độ chính xác. Khi khách đến cửa hàng, khả năng mua thêm sản phẩm phát sinh cũng mở ra cơ hội gia tăng doanh số và xây dựng niềm tin lâu dài.

“Chúng tôi đã thử nghiệm mô hình khách đặt hàng trước rồi ghé cửa hàng lấy. Tỉ lệ hài lòng rất cao vì khách chủ động giờ giấc, còn chúng tôi gom đơn, tiết kiệm ít nhất 20% chi phí giao hàng”, chị Nguyễn Thu Thảo, quản lý một chuỗi cửa hàng thời trang tại Hà Nội cho biết.

Để mô hình phát huy tối đa hiệu quả, nhiều giải pháp đồng bộ cần được triển khai. Doanh nghiệp nên đẩy mạnh marketing kỹ thuật số qua Facebook Ads, Google Ads, TikTok Ads và tổ chức các chương trình khuyến mãi gắn với sự kiện lớn của thành phố. Công tác đào tạo năng lực số phải được chú trọng, từ kỹ năng bán hàng trực tuyến, tối ưu tìm kiếm (SEO) đến quản lý khách hàng (CRM). Bên cạnh đó, ứng dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) để gợi ý sản phẩm, phân tích hành vi tiêu dùng và tối ưu chiến lược kinh doanh sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao sức cạnh tranh. Về phía cơ quan quản lý, việc hoàn thiện môi trường pháp lý, đơn giản hóa thủ tục và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là yếu tố quyết định.

Nhìn về dài hạn, “Click & Collect” được xem là lời giải khả thi cho bài toán logistics thương mại điện tử, đặc biệt ở khâu giao hàng chặng cuối. Với hạ tầng bán lẻ sẵn có, mô hình này không chỉ giảm chi phí, tăng tốc độ giao nhận mà còn tạo động lực đổi mới cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng. 

Nếu được đầu tư và triển khai đồng bộ, từ hạ tầng logistics, thanh toán không tiền mặt đến hỗ trợ chuyển đổi số, C&C sẽ trở thành động lực quan trọng cho sự phát triển của hệ sinh thái thương mại điện tử, góp phần đưa kinh tế số Việt Nam tiến nhanh và bền vững trong kỷ nguyên mua sắm trực tuyến.