Gắn thu hút đầu tư với nâng tầm vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu

Thế giới đang bước vào một giai đoạn biến động sâu sắc, khi các dòng đầu tư và chuỗi cung ứng toàn cầu đồng loạt được tái cấu trúc. Những căng thẳng địa chính trị, xung đột thương mại, yêu cầu bảo đảm an ninh kinh tế, cùng sức ép ngày càng lớn từ chuyển đổi xanh đã khiến các tập đoàn đa quốc gia không còn phụ thuộc vào một trung tâm sản xuất duy nhất. Thay vào đó, họ chủ động phân tán rủi ro, đa dạng hóa địa điểm đầu tư và tìm kiếm những “mắt xích chiến lược” mới trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam nổi lên như một lựa chọn hấp dẫn nhờ vị trí địa lý thuận lợi trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, môi trường chính trị - xã hội ổn định, lực lượng lao động dồi dào, cùng mạng lưới các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, đặc biệt là Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA).

Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý - Vụ trưởng, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Thuỵ Điển, kiêm nhiệm Đan Mạch, Na Uy, Iceland và Latvia, Hiệp định EVFTA đã tạo lợi thế cạnh tranh quan trọng cho Việt Nam trong thu hút dòng vốn đầu tư từ EU. “Không chỉ mở rộng thị trường xuất khẩu, EVFTA còn là nền tảng để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, nếu biết tận dụng để thu hút các dự án đầu tư có chất lượng”, bà Thuý nhấn mạnh.

Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, yêu cầu đặt ra đối với Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc thu hút thêm vốn đầu tư, mà quan trọng hơn là thu hút các dự án đầu tư chất lượng cao, có khả năng nâng tầm vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu, đồng thời đóng góp thực chất cho tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo chiều sâu và bền vững.

Thực tế từ các nền kinh tế EU có trình độ phát triển cao, đặc biệt là các nước Bắc Âu, cho thấy doanh nghiệp không còn tìm kiếm đơn thuần những địa điểm sản xuất chi phí thấp. Thay vào đó, họ hướng tới những địa bàn có ý nghĩa chiến lược trong chuỗi giá trị và hệ thống phân phối toàn cầu.

Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý, đây chính là gợi mở quan trọng cho Việt Nam trong cách tiếp cận thu hút đầu tư hiện nay. “Việt Nam cần gắn hoạt động sản xuất trong nước với mạng lưới phân phối toàn cầu của các tập đoàn lớn. Khi đó, sản phẩm sản xuất tại Việt Nam không chỉ xuất khẩu đơn lẻ mà được đưa trực tiếp vào hệ thống phân phối quốc tế, tạo ra giá trị bền vững và ổn định”, bà Thuý phân tích.

Khi các doanh nghiệp EU sở hữu hệ thống phân phối toàn cầu đầu tư sản xuất tại Việt Nam, hàng hóa “Made in Vietnam” sẽ được tích hợp vào chuỗi phân phối sẵn có của chính các tập đoàn này. Cách tiếp cận đó không chỉ giúp mở rộng kim ngạch xuất khẩu mà còn nâng cao hình ảnh và giá trị sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Theo dõi quá trình đầu tư từ Bắc Âu đã minh chứng rõ nét cho hướng đi này. Dự án nhà máy LEGO của Đan Mạch tại Bình Dương (nay là TP. Hồ Chí Minh), với quy mô đầu tư trên 1 tỷ USD, không chỉ là dự án sản xuất lớn, mà còn là một "mắt xích" quan trọng trong chuỗi sản xuất và phân phối toàn cầu của tập đoàn. Qua đó, Việt Nam được khẳng định là điểm sản xuất chiến lược trong mạng lưới toàn cầu của doanh nghiệp EU.

Tương tự, các tập đoàn Thụy Điển như IKEA hay H&M thông qua việc tổ chức sản xuất tại Việt Nam và đưa sản phẩm “Made in Vietnam” trực tiếp vào hệ thống phân phối toàn cầu của mình, đã góp phần gắn kết chặt chẽ hoạt động sản xuất trong nước với thị trường quốc tế. Dù sản phẩm mang thương hiệu của các tập đoàn, mô hình đầu tư và thu mua này đã mở ra dư địa quan trọng cho phát triển công nghiệp hỗ trợ, nguyên liệu, logistics và các dịch vụ liên quan trong nước.

Thu hút đầu tư xanh, công nghệ cao và vai trò cầu nối của thương vụ

Song song với tái cấu trúc chuỗi cung ứng, chuyển đổi xanh và phát triển bền vững đang trở thành yêu cầu bắt buộc trong chiến lược đầu tư của EU. Các quy định ngày càng chặt chẽ về phát thải, truy xuất nguồn gốc và kinh tế tuần hoàn buộc doanh nghiệp phải xanh hóa toàn bộ chuỗi sản xuất, từ nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm cuối cùng.

Trong bối cảnh đó, các dự án đầu tư vào tái chế vật liệu mới, đặc biệt trong ngành dệt may, đang nổi lên như một xu hướng đầu tư chiến lược. Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý, những mô hình tái chế dệt may ứng dụng công nghệ cao để tạo ra nguyên liệu tuần hoàn, không chỉ giúp giảm phát thải mà còn nâng cao giá trị gia tăng cho ngành dệt may Việt Nam.

Dự án của Syre - doanh nghiệp Thụy Điển phát triển mô hình tái chế polyester tuần hoàn là ví dụ tiêu biểu cho xu hướng đầu tư gắn với chuyển đổi xanh và xuất khẩu bền vững. Nếu được triển khai thành công, dự án không chỉ góp phần nâng cao năng lực công nghệ mà còn hình thành nguồn nguyên liệu tuần hoàn trong nước đạt chuẩn bền vững, thúc đẩy hệ sinh thái thu gom, phân loại và tái chế chất thải dệt may.

Bên cạnh chuyển đổi xanh, thu hút đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ và công nghệ cao cũng là yêu cầu cấp thiết đối với tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Việc thiếu các mắt xích công nghiệp hỗ trợ và công nghệ cao đang khiến giá trị gia tăng trong nước còn hạn chế.

Thực tế đầu tư từ Bắc Âu cho thấy nhiều doanh nghiệp trong các lĩnh vực tự động hóa, thiết bị công nghiệp, công nghệ số, dược phẩm và y tế đang mở rộng hiện diện tại Việt Nam, không chỉ trong sản xuất mà còn trong đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ và áp dụng chuẩn mực quản trị tiên tiến. Các tập đoàn Thụy Điển như ABB, Ericsson, SKF, Atlas Copco, Electrolux, Tetra Pak đã và đang góp phần hỗ trợ Việt Nam cập nhật công nghệ mới, nâng cao chất lượng sản phẩm và đa dạng hóa chuỗi giá trị.

Trong bối cảnh dòng vốn đầu tư toàn cầu biến động, việc Thụy Điển và Đan Mạch nổi lên như những nhà đầu tư EU ngày càng quan trọng tại Việt Nam là minh chứng cho hướng đi đúng trong thu hút đầu tư chất lượng cao. Đặc biệt, các dự án lớn, dài hạn, có hàm lượng công nghệ và bền vững cao đang ngày càng gia tăng.

Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý, trong quá trình này, vai trò của hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài là đặc biệt quan trọng. Thương vụ không chỉ làm cầu nối xúc tiến thương mại mà còn đóng vai trò chiến lược trong xúc tiến đầu tư, nhận diện sớm xu hướng đầu tư, kết nối các tập đoàn lớn với bộ, ngành và địa phương trong nước, đồng thời truyền tải nhất quán thông điệp về định hướng phát triển của Việt Nam.

“Việt Nam cần được nhìn nhận không chỉ là điểm đến chi phí cạnh tranh, mà là đối tác sản xuất và đầu tư chiến lược trong dài hạn”, bà Thuý khẳng định.

Từ thực tiễn thu hút đầu tư EU và Bắc Âu, có thể thấy, việc xác định rõ lĩnh vực ưu tiên, tăng cường phối hợp giữa thương vụ, bộ, ngành và địa phương là "chìa khóa" để thu hút và triển khai hiệu quả các dự án đầu tư chất lượng cao. Qua đó, tạo hiệu ứng lan tỏa về công nghệ, quản trị và phát triển bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.