Bắt nhịp chuyển đổi số từ nếp nghĩ mới của HTX vùng cao

Trên địa bàn tỉnh Sơn La hiện có gần 900 hợp tác xã (HTX) đang hoạt động, chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp. Điều đáng chú ý là nhiều HTX vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã nhanh nhạy nắm bắt xu thế chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý sản xuất, giới thiệu sản phẩm, quảng bá thương hiệu và kết nối tiêu thụ qua các sàn thương mại điện tử.

Một ví dụ tiêu biểu là HTX Vân Hồ Retreat với các thành viên chủ yếu là người Mông. Ngoài việc trồng rau màu theo quy trình an toàn, HTX còn kết hợp phát triển du lịch trải nghiệm. Sản phẩm của HTX được giới thiệu hàng ngày trên các nền tảng số, căn cứ đơn đặt hàng trực tuyến để phân bổ sản xuất cho từng hộ. Hình thức này giúp tiết kiệm chi phí, giảm rủi ro hàng tồn, đồng thời gắn kết sản xuất với nhu cầu thực tế của thị trường.

Tại xã Chiềng Mai, HTX Nông nghiệp bản Sàng Nà Tre của người Thái cũng tạo dấu ấn mạnh mẽ. Với hơn 30 ha cà phê hữu cơ, HTX xây dựng website, fanpage và kênh TikTok để chia sẻ quy trình sản xuất, từ khâu trồng trọt đến chế biến. Nhờ đó, khách hàng có thể trực tiếp theo dõi và tin tưởng vào chất lượng sản phẩm. Năm 2024, doanh thu của HTX đạt gần 8 tỷ đồng, thu nhập bình quân của mỗi thành viên từ 400–600 triệu đồng/năm. Đây là con số đáng mơ ước đối với nhiều hộ dân vùng cao.

Thực tế cho thấy, chính sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng là người mua quan tâm hơn đến nguồn gốc, quy trình sản xuất minh bạch và yếu tố “sạch” đã trở thành động lực để HTX chủ động chuyển đổi số. Người dân vùng đồng bào không còn chỉ bán sản phẩm trong phạm vi chợ quê, mà đã biết cách đưa hàng hóa lên “bản đồ số” để tiếp cận khách hàng cả nước.

Để thúc đẩy HTX vùng đồng bào dân tộc thiểu số chuyển đổi số, tỉnh Sơn La đã ban hành nhiều chính sách và kế hoạch cụ thể. Trong đó có Kế hoạch 230/KH-UBND nhằm thực hiện Đề án tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin cho đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2019–2025. Cùng với đó, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2030 cũng hỗ trợ tập huấn, nâng cao kỹ năng số cho cán bộ HTX và các thành viên.

Ở cấp cơ sở, nhiều HTX đã mạnh dạn áp dụng công nghệ cao trong sản xuất. HTX Dịch vụ Nông nghiệp Mường Tấc (xã Phù Yên) xây dựng nhà màng, nhà lưới, lắp đặt hệ thống làm mát, quạt thông gió, phần mềm quản lý nông nghiệp thông minh, đồng thời áp dụng tem truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm rau củ quả. HTX chè Tân Lập (xã Tân Yên) đầu tư nhà xưởng chế biến, liên kết với hàng trăm hộ dân và ứng dụng công nghệ vào quản lý chất lượng chè.

Đặc biệt, nhiều HTX đã đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử lớn như nongsan.buudien.vn, Sendo, Shopee, Lazada. Họ học cách livestream, quay video giới thiệu sản phẩm, sử dụng mạng xã hội để xây dựng thương hiệu. Chính nhờ vậy, nhiều nông sản đặc sản của Sơn La như xoài, nhãn, mận hậu, thanh long ruột đỏ… đã có mặt trong giỏ hàng online của người tiêu dùng cả nước.

Sự hỗ trợ từ các chương trình chính sách cùng nỗ lực của HTX đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Theo số liệu của tỉnh, chỉ trong những tháng đầu năm, hàng trăm tấn nông sản Sơn La đã được tiêu thụ thông qua sàn thương mại điện tử. Đáng chú ý, một số sản phẩm OCOP còn vươn ra thị trường quốc tế, nâng cao giá trị nông sản địa phương.

Hoá giải thách thức

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, quá trình chuyển đổi số của HTX vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Sơn La vẫn còn không ít khó khăn. Thứ nhất là hạ tầng kỹ thuật còn hạn chế: nhiều bản làng vùng cao chưa được phủ sóng internet ổn định, dịch vụ logistics và bảo quản sau thu hoạch chưa phát triển đồng bộ. Thứ hai là vấn đề nhân lực: không ít thành viên HTX, nhất là người lớn tuổi, chưa quen thao tác công nghệ, kỹ năng bán hàng online và quảng bá sản phẩm vẫn còn hạn chế.

Ngoài ra, sản phẩm nông nghiệp vùng cao có tính mùa vụ, dễ hỏng, nên việc bảo quản và vận chuyển gặp nhiều thách thức. Đây là rào cản khiến sản phẩm khó cạnh tranh với hàng hóa từ các vùng thuận lợi hơn về logistics.

Để khắc phục, Sơn La đang định hướng tiếp tục đẩy mạnh đầu tư hạ tầng viễn thông vùng dân tộc thiểu số, hỗ trợ HTX xây dựng chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ khép kín, chú trọng đến khâu bảo quản và logistics. Đồng thời, các lớp tập huấn kỹ năng số sẽ được mở rộng, hướng đến đào tạo thế hệ trẻ người dân tộc làm nòng cốt trong quá trình chuyển đổi số tại địa phương.

Chuyển đổi số không chỉ là xu thế tất yếu mà đã trở thành “chìa khóa” để HTX vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Sơn La nâng tầm sản phẩm, khẳng định thương hiệu trên thị trường. Từ câu chuyện của những HTX Mông, Thái, Dao ở vùng cao, có thể thấy rõ quyết tâm vươn lên bằng tri thức và công nghệ. Khi người nông dân vùng cao biết sử dụng nền tảng số, sản phẩm của họ không còn bó hẹp trong lũy tre, nương rẫy, mà có thể vươn xa tới người tiêu dùng cả nước và quốc tế.