Mở rộng cánh cửa xuất khẩu

Theo Bộ Công Thương, đến năm 2024 hệ thống cơ sở dữ liệu về công nghiệp hỗ trợ đã ghi nhận hơn 7.000 doanh nghiệp đang hoạt động, cung ứng trên 5.000 sản phẩm nguyên vật liệu, phụ tùng, linh kiện cho sản xuất cuối cùng trong các ngành ô tô, điện tử, cơ khí, dệt may, da giày.

Trong đó, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã phát triển năng lực đáng kể ở các lĩnh vực khuôn mẫu, linh kiện xe đạp, xe máy, linh kiện cơ khí tiêu chuẩn, dây cáp điện, nhựa, cao su kỹ thuật, săm lốp. Các sản phẩm này đã đáp ứng nhu cầu trong nước, có mặt tại nhiều thị trường quốc tế.

Đáng chú ý, các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước ngày càng tích cực ứng dụng tiêu chuẩn quốc tế và các công cụ quản lý tiên tiến, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh và từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông Phạm Hải Phong, Chánh Văn phòng Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam nhận định, trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh ngày càng khốc liệt, việc Việt Nam tham gia và thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA) chính là "chìa khóa" tạo động lực bứt phá cho ngành công nghiệp hỗ trợ. Các FTA thế hệ mới như Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) đã mở ra cánh cửa rộng lớn cho thị trường xuất khẩu, giúp doanh nghiệp trong nước từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đặc biệt, với Hiệp định RCEP, điểm nổi bật là cơ chế hài hòa và linh hoạt hơn về quy tắc xuất xứ (RoO). Nhờ đó, doanh nghiệp Việt Nam có điều kiện tận dụng nguồn nguyên liệu, linh kiện từ nhiều nước trong khối để đáp ứng tiêu chuẩn xuất xứ, từ đó nâng cao tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan. Điều này đặc biệt quan trọng với các ngành sản xuất công nghiệp hỗ trợ vốn phụ thuộc lớn vào nhập khẩu nguyên liệu và linh kiện.

Song song, các FTA khác như CPTPP hay EVFTA cũng mở ra cơ hội thu hút vốn, công nghệ, cũng như khuyến khích hình thành các liên kết sản xuất mới giữa doanh nghiệp nội địa và tập đoàn đa quốc gia.

Theo số liệu từ Cục Hải quan, trong 8 tháng đầu năm 2025, điện tử, máy tính và linh kiện tiếp tục là nhóm hàng xuất khẩu chủ lực với kim ngạch đạt 66,87 tỷ USD, chiếm vị trí dẫn đầu. Trong đó, Trung Quốc là thị trường tiêu thụ lớn nhất với 11,02 tỷ USD, tăng mạnh 38,6% so với cùng kỳ; tiếp đến là Hàn Quốc với 5,4 tỷ USD, Thái Lan đạt 1 tỷ USD và Singapore đạt 982 triệu USD.

Điện thoại và linh kiện cũng duy trì vị thế quan trọng với kim ngạch 38,19 tỷ USD. Trung Quốc vẫn đứng đầu về quy mô nhập khẩu với 8,21 tỷ USD. Hàn Quốc ghi nhận 2,7 tỷ USD; Thái Lan đạt 540 triệu USD; Singapore đạt 281,9 triệu USD; Malaysia 267,2 triệu USD và Philippines 189 triệu USD.

Ở nhóm máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng, kim ngạch xuất khẩu đạt 37,4 tỷ USD, tăng 13,8% tương đương 4,54 tỷ USD so với cùng kỳ năm 2024. Trung Quốc là thị trường lớn nhất với 3,45 tỷ USD; tiếp theo là Hàn Quốc 2 tỷ USD; Thái Lan 733 triệu USD; Singapore 631 triệu USD; Malaysia 312,6 triệu USD và Philippines 266,2 triệu USD.

Nâng chuẩn quốc tế, tăng sức cạnh tranh

Ông Nguyễn Hoàng, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp ngành Công nghiệp hỗ trợ TP. Hà Nội (HANSIBA), Chủ tịch HĐQT Tập đoàn N&G nhận định, ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đang đứng trước cơ hội bứt phá mạnh mẽ. Theo ông, linh kiện và phụ tùng là nhóm sản phẩm then chốt, cung ứng cho hầu hết các ngành chế tạo chủ lực từ ô tô, xe máy, cơ khí đến điện và điện tử. Ở một số lĩnh vực, tỷ lệ nội địa hóa đã đạt mức khá cao, mang lại lợi thế rõ rệt cho doanh nghiệp trong nước so với hàng nhập khẩu, đồng thời tạo nền tảng nâng cao vị thế cạnh tranh.

Tuy nhiên, tiềm năng lớn đi kèm không ít thách thức. Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ vẫn gặp trở ngại về quỹ đất, nguồn vốn, trình độ công nghệ cũng như kênh liên kết hợp tác quốc tế. Đây đều là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng mở rộng quy mô sản xuất và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đặc biệt, khó khăn về vốn được coi là điểm nghẽn lớn nhất. So với các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia hay Indonesia, doanh nghiệp Việt đang phải gánh mức lãi suất vay vốn cao gấp đôi. Chi phí tài chính lớn khiến giá thành sản phẩm đội lên, từ đó thu hẹp khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Theo ông Hoàng, nếu không sớm tháo gỡ bài toán vốn, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ sẽ khó có thể phát triển bền vững và tận dụng được cơ hội vàng từ quá trình hội nhập.

Từ góc độ cơ quan quản lý, chia sẻ tại hội thảo "Xúc tiến đầu tư trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ" do Bộ Công Thương tổ chức, ông Chu Việt Cường, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp, Cục Công nghiệp cho biết, ngày 19/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Nghị định số 205 sửa đổi, bổ sung Nghị định 111/2015 về phát triển công nghiệp hỗ trợ. Đây là bước đi quan trọng nhằm tháo gỡ những vướng mắc tồn tại suốt gần một thập kỷ qua, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tiếp cận các chính sách hỗ trợ.

Theo ông Cường, một trong những điểm nhấn của nghị định mới là định hướng phát triển hệ thống trung tâm hỗ trợ công nghiệp ở cả cấp vùng và cấp tỉnh. Hiện đã có 2 trung tâm vùng được thành lập gồm Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp phía Bắc (IDC) và Trung tâm phía Nam. Trong giai đoạn tới, các địa phương cũng sẽ lần lượt xây dựng trung tâm tương tự, đặt dưới sự quản lý trực tiếp của Sở Công Thương.

Các trung tâm này sẽ làm nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực, tư vấn về quản trị, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, cung cấp dịch vụ kiểm định và thử nghiệm sản phẩm. Nhờ đó, doanh nghiệp địa phương sẽ được tiếp cận những điều kiện thuận lợi hơn để nâng cao năng lực sản xuất, cải thiện chất lượng sản phẩm và tăng khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng trong và ngoài nước.

Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) được ký năm 2020 giữa ASEAN và 5 đối tác gồm Australia, New Zealand, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc có hiệu lực từ 1/1/2022. Đây là FTA lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 30% GDP toàn cầu. RCEP hướng tới xóa bỏ khoảng 90% dòng thuế trong vòng 20 năm, với tốc độ cắt giảm khác nhau giữa từng nhóm ngành, mở rộng cơ hội thương mại và hội nhập kinh tế cho các nước thành viên.