Hiện nay, mạng lưới hiệp định thương mại tự do (FTA) của Việt Nam ngày càng mở rộng, xuất xứ hàng hóa không chỉ là điều kiện kỹ thuật để hưởng ưu đãi thuế quan, mà đã trở thành “giấy thông hành” bắt buộc để hàng hóa Việt Nam bước vào các thị trường có yêu cầu cao về minh bạch và tuân thủ. Việc phân quyền, phân cấp quản lý nhà nước về xuất xứ hàng hóa cho địa phương, vì vậy, được xem là một bước đi quan trọng nhằm rút ngắn thủ tục, tăng tính chủ động cho doanh nghiệp xuất khẩu.

Trao đổi với Báo Công Thương, ông Đinh Kỳ Giang – Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn đã làm rõ những nhiệm vụ được phân cấp, những khó khăn trong thực tiễn triển khai, cũng như định hướng của địa phương nhằm nâng cao hiệu quả quản lý xuất xứ hàng hóa, hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng tốt hơn các ưu đãi từ FTA.

Phân quyền rõ ràng, địa phương chủ động

- Thưa ông, hiện nay Sở Công Thương Lạng Sơn đang được phân quyền, phân cấp những nhiệm vụ cụ thể nào liên quan đến quản lý nhà nước về xuất xứ hàng hóa trên địa bàn tỉnh?

Ông Đinh Kỳ Giang: Hiện nay, Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn đang được phân quyền, phân cấp thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ quản lý nhà nước về xuất xứ hàng hóa trên địa bàn tỉnh theo quy định của Bộ Công Thương. Trọng tâm là tiếp nhận, xem xét và cấp các loại Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) phục vụ hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp.

Cụ thể, Sở được phân cấp thực hiện 36 thủ tục hành chính trong lĩnh vực xuất xứ hàng hóa, bao gồm cả C/O ưu đãi, C/O không ưu đãi và các thủ tục liên quan đặc thù, đáp ứng yêu cầu của các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương mà Việt Nam là thành viên. Trong đó, Sở trực tiếp cấp nhiều loại C/O ưu đãi theo các mẫu như form D, form E, form AK, AANZ, AI, RCEP, EUR.1, VJ…, cũng như C/O không ưu đãi form B.

Không chỉ dừng lại ở việc cấp C/O, Sở Công Thương còn thực hiện vai trò hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tiếp cận và thực hiện đúng các quy định pháp luật về xuất xứ hàng hóa. Theo đó, Sở thường xuyên giải đáp, hỗ trợ doanh nghiệp về quy tắc xuất xứ, quy trình và thành phần hồ sơ đề nghị cấp C/O; đồng thời tiếp nhận, xử lý hồ sơ trên hệ thống cấp C/O điện tử (eCoSys) theo đúng quy định, góp phần tạo thuận lợi cho xuất khẩu và nâng cao tính minh bạch trong quản lý.

Bên cạnh đó, Sở cũng thực hiện theo dõi, tổng hợp và báo cáo tình hình cấp C/O, tình hình thực hiện xuất xứ hàng hóa trên địa bàn theo yêu cầu của Bộ Công Thương; chủ động phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan trong công tác kiểm tra, giám sát và phòng ngừa gian lận xuất xứ, bảo đảm việc thực thi các quy định được thống nhất, hiệu quả và phù hợp với các cam kết hội nhập quốc tế.

- Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ phân cấp liên quan đến xuất xứ hàng hóa, Sở gặp những khó khăn, vướng mắc nào và có kiến nghị gì để nâng cao hiệu quả quản lý, thưa ông?

Ông Đinh Kỳ Giang: Thực tiễn triển khai cho thấy, bên cạnh những thuận lợi, việc thực hiện nhiệm vụ được phân cấp về xuất xứ hàng hóa cũng còn tồn tại không ít khó khăn, nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng và yêu cầu truy xuất nguồn gốc ngày càng cao.

Trước hết, hệ thống văn bản quy định về xuất xứ hàng hóa thường xuyên được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với các cam kết trong các FTA. Điều này đòi hỏi cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp phải liên tục cập nhật. Tuy nhiên, năng lực tiếp cận và hiểu đúng các quy tắc xuất xứ, tiêu chí hàm lượng giá trị khu vực, quy tắc cộng gộp… của một bộ phận doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, vẫn còn hạn chế.

Thứ hai, nguồn lực phục vụ công tác quản lý tại địa phương còn mỏng, trong khi việc đối chiếu, xác minh chuỗi cung ứng và nguồn gốc nguyên liệu đầu vào trên thực tế lại đòi hỏi nhiều thời gian, nhân lực và sự phối hợp liên ngành. Với những mặt hàng có quy trình sản xuất phức tạp, phân tán qua nhiều địa phương hoặc sử dụng nguyên liệu nhập khẩu, công tác xác minh gặp không ít khó khăn, ảnh hưởng đến tiến độ xử lý hồ sơ và hiệu quả quản lý xuất xứ.

Thứ ba, hạ tầng công nghệ thông tin phục vụ quản lý xuất xứ và truy xuất nguồn gốc chưa thật sự đồng bộ. Trong một số thời điểm, hệ thống eCoSys vẫn xảy ra tình trạng chậm, nghẽn hoặc lỗi kỹ thuật, nhất là vào các khung giờ cao điểm khi số lượng hồ sơ trực tuyến tăng cao. Điều này ảnh hưởng đến tiến độ xử lý hồ sơ, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc bảo đảm thời gian thông quan, giao hàng theo hợp đồng.

Từ thực tiễn đó, Sở Công Thương kiến nghị các bộ, ngành Trung ương tiếp tục hoàn thiện, đơn giản hóa và hướng dẫn thống nhất các quy định về xuất xứ hàng hóa; đồng thời tăng cường tập huấn chuyên sâu cho cán bộ địa phương và cộng đồng doanh nghiệp. 

Hướng tới xuất khẩu bền vững

- Theo ông, việc được cấp C/O ưu đãi thuế quan đã tác động như thế nào đến hoạt động xúc tiến xuất khẩu của doanh nghiệp Lạng Sơn và định hướng sắp tới của Sở là gì?

Ông Đinh Kỳ Giang: C/O ưu đãi đã và đang mang lại tác động tích cực, rõ nét đối với hoạt động xúc tiến xuất khẩu của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Trước hết, C/O giúp doanh nghiệp giảm chi phí thuế nhập khẩu tại thị trường đối tác, qua đó nâng cao khả năng cạnh tranh về giá và mở rộng thị phần. Đồng thời, việc đáp ứng quy tắc xuất xứ còn góp phần nâng cao uy tín, độ tin cậy của hàng hóa, giúp doanh nghiệp thuận lợi hơn trong đàm phán, ký kết hợp đồng, nhất là với các thị trường yêu cầu cao về nguồn gốc và tiêu chuẩn.

Trong thời gian tới, Sở Công Thương sẽ tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền về xuất xứ hàng hóa gắn với xúc tiến thương mại, tập trung vào các thị trường và FTA tiềm năng; tăng cường tư vấn chuyên sâu theo từng ngành hàng; khuyến khích doanh nghiệp đẩy mạnh chuyển đổi số, truy xuất nguồn gốc và nâng cao tính minh bạch của chuỗi cung ứng. Qua đó, từng bước nâng cao tỷ lệ doanh nghiệp tận dụng ưu đãi C/O, góp phần thúc đẩy xuất khẩu bền vững và hiệu quả.

- Xin cảm ơn ông!

Sở Công Thương Lạng Sơn đề nghị các cơ quan chức năng cần đầu tư nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, nâng cao năng lực xử lý và độ ổn định của hệ thống eCoSys, bảo đảm vận hành thông suốt, an toàn và hiệu quả.