Hàng thủ công mỹ nghệ Vĩnh Long “mở cửa” vào EU và ASEAN

Năm 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng trong công tác quản lý và hỗ trợ xuất khẩu của tỉnh Vĩnh Long khi Sở Công Thương chính thức được phân cấp thực hiện nhiệm vụ cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) từ ngày 15/10/2025. Dù thời gian triển khai chưa dài, song thực tế cho thấy, việc đưa hoạt động cấp C/O về gần doanh nghiệp đã nhanh chóng phát huy hiệu quả, nhất là trong việc giúp các mặt hàng chủ lực của địa phương tận dụng ưu đãi thuế quan từ các hiệp định thương mại tự do (FTA), đặc biệt là EVFTA và ATIGA.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Trần Quốc Tuấn, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long cho biết, tính đến nay, Sở đã tiếp nhận và xử lý 128 hồ sơ đề nghị cấp C/O của Công ty Cổ phần Sản xuất kinh doanh xuất nhập khẩu Vĩnh Long.

"Các hồ sơ này chủ yếu thuộc nhóm hàng thủ công mỹ nghệ, bao gồm sản phẩm từ mây, cói, lục bình… xuất khẩu sang thị trường EU và ASEAN. Đây là những mặt hàng có lợi thế truyền thống của Vĩnh Long, tận dụng tốt nguồn nguyên liệu bản địa, lao động thủ công và phù hợp với xu hướng tiêu dùng xanh, bền vững của các thị trường phát triển", ông Trần Quốc Tuấn thông tin.

Việc được cấp C/O ngay tại địa phương đã giúp doanh nghiệp rút ngắn đáng kể thời gian hoàn thiện hồ sơ, giảm chi phí đi lại, đồng thời tiếp cận ưu đãi thuế quan một cách kịp thời, nhất là trong bối cảnh nhiều thị trường đang siết chặt yêu cầu về xuất xứ. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ khi đáp ứng quy tắc xuất xứ theo EVFTA và ATIGA được hưởng mức thuế suất ưu đãi, qua đó gia tăng sức cạnh tranh so với hàng hóa từ các quốc gia ngoài khối.

Do thời gian thực hiện phân cấp còn ngắn, Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long cho biết, hiện chưa đủ cơ sở số liệu để đánh giá và so sánh cụ thể mức tăng tỷ lệ hồ sơ C/O được hưởng ưu đãi thuế quan so với giai đoạn trước. Tuy nhiên, từ thực tiễn xử lý hồ sơ và phản hồi của doanh nghiệp, có thể thấy rõ hiệu quả bước đầu của việc phân cấp, đặc biệt là trong việc tạo thuận lợi thương mại và khuyến khích doanh nghiệp chủ động hơn trong khai thác các FTA.

Đáng chú ý, bên cạnh nhóm hàng thủ công mỹ nghệ, Vĩnh Long còn nhiều dư địa để mở rộng danh mục hàng hóa tận dụng ưu đãi thuế quan trong thời gian tới. Theo Giám đốc Sở Công Thương, các nhóm hàng tiềm năng gồm nông sản chế biến (trái cây sấy, nước ép, sản phẩm từ khoai lang, dừa...), gạo và các sản phẩm từ gạo, thủy sản nước ngọt chế biến, hàng may mặc và giày dép quy mô vừa và nhỏ. Đây là những ngành hàng nếu được chuẩn hóa tốt về xuất xứ và chuỗi cung ứng hoàn toàn có thể gia tăng thị phần tại EU và ASEAN.

Minh bạch chuỗi cung ứng: “Bài toán” khi vào thị trường EU

EU được xem là thị trường có yêu cầu khắt khe bậc nhất về minh bạch chuỗi cung ứng và truy xuất nguồn gốc. Trong thực tế, đây cũng chính là “nút thắt” lớn nhất đối với nhiều doanh nghiệp Vĩnh Long khi chứng minh xuất xứ hàng hóa để được hưởng ưu đãi thuế quan theo EVFTA.

Theo đánh giá của Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long, khó khăn đầu tiên và phổ biến nhất là chuỗi cung ứng nguyên liệu chưa đồng bộ. Đối với các mặt hàng nông sản và sản phẩm chế biến, nguyên liệu đầu vào thường được thu mua từ nhiều hộ sản xuất nhỏ lẻ hoặc hợp tác xã, khiến việc kiểm soát, truy xuất và chuẩn hóa thông tin gặp nhiều trở ngại. Chứng từ đầu vào như hợp đồng thu mua, hóa đơn, nhật ký sản xuất chưa được lập đầy đủ hoặc chưa thống nhất, gây khó khăn khi áp dụng các tiêu chí xuất xứ theo EVFTA.

Bên cạnh đó, một bộ phận doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, vẫn chưa nắm vững quy tắc xuất xứ cũng như các yêu cầu ngày càng cao của EU về minh bạch chuỗi cung ứng. Các nội dung như tiêu chí gia công, chuyển đổi mã HS, hay cơ chế tự chứng nhận xuất xứ còn khá mới mẻ, đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư thời gian và nguồn lực để tìm hiểu, cập nhật.

Khó khăn thứ ba nằm ở năng lực quản trị và mức độ số hóa dữ liệu. Nhiều doanh nghiệp Vĩnh Long chưa xây dựng được hệ thống quản lý chuỗi cung ứng một cách bài bản, dữ liệu còn phân tán, thủ công, thiếu tính liên thông. Điều này khiến doanh nghiệp lúng túng khi đối mặt với yêu cầu kiểm tra, hậu kiểm hoặc xác minh xuất xứ từ phía đối tác EU, nhất là trong bối cảnh các biện pháp phòng vệ thương mại và chống gian lận xuất xứ đang được tăng cường.

Trước thực trạng này, Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long xác định việc hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực chứng minh xuất xứ không chỉ dừng lại ở khâu cấp C/O, mà cần tiếp cận theo hướng tổng thể, từ tổ chức lại vùng nguyên liệu, chuẩn hóa chứng từ đầu vào, đến từng bước thúc đẩy số hóa và minh bạch chuỗi cung ứng.

Ba nhóm giải pháp trọng tâm cho năm 2026

Đánh giá chung về năng lực tuân thủ quy định C/O của doanh nghiệp trên địa bàn, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long cho biết, phần lớn doanh nghiệp hiện nay cơ bản đáp ứng yêu cầu. Nhận thức về quy tắc xuất xứ đã từng bước được nâng lên, hồ sơ đề nghị cấp C/O ngày càng chuẩn hóa, số lượng sai sót giảm dần qua từng đợt xử lý.

Tuy nhiên, mức độ chủ động trong khai thác ưu đãi từ các FTA vẫn còn chưa đồng đều giữa các nhóm doanh nghiệp. Đặc biệt, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp trong lĩnh vực nông sản - chế biến vẫn gặp khó trong việc lựa chọn đúng mẫu C/O, áp dụng đúng tiêu chí xuất xứ và xây dựng hồ sơ chứng minh một cách bài bản.

Hướng tới mục tiêu nâng cao tỷ lệ tận dụng FTA trong năm 2026, Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long xác định ba nhóm giải pháp trọng tâm. Thứ nhất, tăng cường công tác tập huấn, hướng dẫn chuyên sâu theo từng FTA và từng thị trường cụ thể. Nội dung tập huấn sẽ đi vào thực chất, gắn với từng nhóm ngành hàng, từng tình huống cụ thể về quy tắc xuất xứ, thay vì dàn trải, chung chung.

Thứ hai, nâng cao chất lượng thẩm định và tư vấn hồ sơ C/O theo hướng gắn với quản lý rủi ro. Sở sẽ tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp ngay từ khâu chuẩn bị hồ sơ, đồng thời triển khai hậu kiểm có trọng tâm, trọng điểm, vừa tạo thuận lợi thương mại, vừa bảo đảm tuân thủ đúng quy định, phòng ngừa gian lận xuất xứ.

Thứ ba, đẩy mạnh phối hợp liên ngành trong công tác phòng, chống gian lận xuất xứ hàng hóa. Việc này không chỉ nhằm bảo vệ uy tín hàng hóa Vĩnh Long trên thị trường quốc tế, mà còn góp phần bảo vệ chính doanh nghiệp làm ăn chân chính, khai thác đúng và bền vững các ưu đãi từ FTA.

“Chúng tôi cam kết tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp, không chỉ trong khâu cấp C/O mà xuyên suốt quá trình nâng cao năng lực tuân thủ quy tắc xuất xứ, kết nối thông tin thị trường và khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại tự do. Đây là nền tảng quan trọng để thúc đẩy xuất khẩu bền vững và nâng cao vị thế hàng hóa Vĩnh Long trong chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu”, ông Trần Quốc Tuấn nhấn mạnh.

Ông Trần Quốc Tuấn, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long cũng đánh giá, việc phân cấp thẩm quyền cấp Giấy Chứng nhận xuất sứ hàng hoá (C/O) cho cơ quan địa phương là chủ trương lớn của Chính phủ và Bộ Công Thương nhằm cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi thương mại và hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu. Thực tế cho thấy, khi được cấp C/O ngay tại địa phương, doanh nghiệp đã rút ngắn đáng kể thời gian xử lý hồ sơ, giảm chi phí đi lại, qua đó chủ động hơn trong việc hoàn thiện chứng từ, chốt lịch giao hàng và thông quan đúng tiến độ.