Nông dân “bắt sóng” chuyển đổi số

Từ những bản làng nơi núi cao mây phủ, câu chuyện chuyển đổi số của nông dân tỉnh Lào Cai không còn là khái niệm xa vời. Nó hiện lên cụ thể qua từng ao cá, vườn cây, thửa ruộng, nơi tín hiệu internet đã mở ra một hành trình mới. Không chỉ là thay đổi cách sản xuất, đó là bước chuyển căn bản trong tư duy phát triển nông nghiệp.

Anh Mùa A Sử ở bản Tát, xã Tân Hợp là một trong những người tiên phong. Vài năm trước, nơi anh sống còn chưa có sóng điện thoại. Thế nhưng, anh đã mạnh dạn đầu tư hơn 20 triệu đồng kéo đường mạng về tận trại cá, lắp tám mắt camera để giám sát đàn cá tầm. Từ khi có internet, anh vừa theo dõi cá qua hệ thống camera, vừa lên mạng học kỹ thuật chăm sóc, xử lý dịch bệnh. Nhờ đó, anh xây dựng được quy trình quản lý ao nuôi bài bản, kiểm soát chất lượng nước, dinh dưỡng, sức khỏe cá, nâng cao sản lượng.

Không chỉ riêng những người trẻ nhạy công nghệ, những nông hộ lâu năm cũng đã chuyển mình. Gia đình ông Nguyễn Văn Định ở xã Thác Bà từ nhiều năm nay canh tác theo hướng VietGAP, hữu cơ. Ông lắp đặt hệ thống tưới tự động bằng cảm biến thông minh, tiết kiệm công chăm sóc và tối ưu nước tưới. Mỗi trái bưởi Đại Minh của gia đình đều có mã QR truy xuất nguồn gốc, nâng giá trị sản phẩm và củng cố niềm tin người mua. Với ông, công nghệ không chỉ là một thiết bị hỗ trợ, mà là “tem bảo chứng” để nông sản vươn ra khỏi vườn, vượt khỏi địa phương.

Từ năm 2020, Hợp tác xã hoa quả Thắng Lợi ở phường Sa Pa cũng đón làn gió công nghệ vào ruộng dâu tây. Hệ thống tưới tự động giúp cây phát triển ổn định, nâng năng suất, tiết kiệm thời gian. Trong một không gian tưởng chừng chỉ có mùi đất và sương núi, những bảng điều khiển kỹ thuật số đã trở thành “người bạn đồng hành” của nông dân.

Một cánh cửa lớn khác mà công nghệ mở ra là thị trường. Thay vì chỉ trông vào thương lái địa phương, nông dân giờ có thể quảng bá, bán sản phẩm trực tiếp trên sàn thương mại điện tử, mạng xã hội. Chị Lò Thị Mai ở phường Nghĩa Lộ từng chỉ bán hàng thổ cẩm cho khách du lịch đến chợ phiên. Nhưng khi bán online, chị có thêm nhiều khách hàng, thu nhập ổn định, cuộc sống đổi thay. Những ngón tay khéo léo dệt vải nay cũng linh hoạt không kém trên màn hình điện thoại thông minh.

Xây dựng chuỗi giá trị số bền vững

Chuyển đổi số không chỉ dừng ở việc bán hàng online. Nó đòi hỏi một chuỗi mắt xích vận hành đồng bộ. Và chính ở đây, những khó khăn của bà nông dân tỉnh Lào Cai dần bộc lộ, nhất là những hộ ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Theo đó, Logistics vùng núi còn yếu, chi phí vận chuyển cao, quy mô sản xuất nhỏ khiến khó đáp ứng đơn hàng lớn hoặc đơn hàng xuất khẩu tiêu chuẩn. Việc xây dựng thương hiệu vùng miền cũng còn rời rạc, chưa tạo được sức bật mạnh.

Nhận thấy điều đó, chính quyền địa phương và các ngành đã bắt tay hỗ trợ. Trạm phát sóng được lắp đặt, wifi miễn phí phủ sóng trung tâm xã. Các lớp đào tạo kỹ năng số cơ bản cho nông dân được tổ chức, nhiều gian hàng online của hợp tác xã ra đời. Nhiều khóa tập huấn theo hình thức “cầm tay chỉ việc” giúp bà con học cách sử dụng nền tảng số vào sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

Bà Nguyễn Phương Đông, Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Lào Cai, cho biết, thời gian qua Hội đã tổ chức tập huấn kỹ năng kinh doanh trên nền tảng số, hỗ trợ hội viên xây dựng thương hiệu nông sản, quảng bá sản phẩm, đẩy mạnh xây dựng chỉ dẫn địa lý và mã vùng trồng. Đó là nền móng quan trọng để người nông dân không bị “bỏ lại phía sau” trong hành trình số hóa.

Không ít hợp tác xã đã chủ động đi trước một bước. Việc triển khai mã QR và công nghệ blockchain giúp truy xuất nguồn gốc, nâng giá trị sản phẩm, tạo uy tín trên thị trường. HTX Trà Shan Tuyết Lùng Phình hay HTX cam sành Văn Chấn trở thành ví dụ tiêu biểu: nông dân vùng cao có thể làm chủ công nghệ và tự tin bước ra thị trường lớn. Nhờ các khóa tập huấn thương mại điện tử, nhiều HTX như Đoàn Lương, Gia Hưng đã mở gian hàng trên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Voso, Postmart, kết hợp mạng xã hội Facebook, TikTok để quảng bá sản phẩm, mang về doanh thu ấn tượng.

Trên bình diện rộng hơn, tỉnh Lào Cai xác định phát triển hạ tầng internet băng rộng ở vùng sâu, vùng xa là nền tảng căn cơ. Đồng thời, các ngành chức năng xây dựng các nền tảng thương mại điện tử và hệ thống truy xuất nguồn gốc dùng chung, giảm chi phí đầu tư riêng lẻ cho từng đơn vị, giúp chia sẻ nguồn lực và kinh nghiệm chuyển đổi số trong toàn ngành nông nghiệp.

Làn sóng số hóa đã len vào từng ngóc ngách ruộng vườn, nhưng để nó trở thành động lực phát triển bền vững thì hạ tầng, kỹ năng, tài chính và tổ chức chuỗi giá trị phải song hành. Chỉ khi các mắt xích từ nông dân, hợp tác xã, chính quyền đến doanh nghiệp vận hành đồng bộ, tiềm năng số hóa của Lào Cai mới thật sự biến thành sức mạnh nội lực. Đó không chỉ là câu chuyện của những chiếc điện thoại thông minh, mà là hành trình kiến tạo một nền nông nghiệp thông minh, hiện đại và có vị thế.

Theo Kế hoạch số 270/KH-UBND đưa sản phẩm hàng hóa của tỉnh Lào Cai lên sàn thương mại điện tử giai đoạn 2022 - 2025, Lào Cai phấn đấu 100% doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình có sản phẩm OCOP được tạo gian hàng số và tài khoản thanh toán điện tử.