Làm chủ công nghệ chế biến, nâng tầm sản phẩm miền núi

Giữa những triền đồi uốn lượn của xã Nhân Nghĩa (tỉnh Phú Thọ) - vùng đất của đồng bào Mường, cuộc sống người dân nơi đây từng gắn liền với nghèo khó. Nhiều hộ quanh năm chỉ biết đến cây ngô, cây sắn, thu nhập bấp bênh, bệnh tật vì lao lực và điều kiện y tế hạn chế. Căn bệnh dạ dày gần như “đặc sản” của người vùng cao, khi bữa ăn đạm bạc, lao động nặng nhọc và nguồn nước chưa đảm bảo.

Trong gian bếp nhỏ của một gia đình người Mường, ngọn lửa khởi nghiệp bắt đầu nhen lên từ chính nỗi lo ấy. Từ mong muốn tìm ra một phương thuốc tự nhiên chữa bệnh cho vợ, anh Bùi Văn Nhưng đã “bén duyên” với cây nghệ - loại cây mọc khắp đồi rừng, tưởng chừng chỉ để làm gia vị, nay trở thành cơ hội đổi đời cho nhiều hộ dân tộc thiểu số nơi đây.

Khi nhiều người Mường vẫn quen với cây ngô, cây sắn, anh chị lại mạnh dạn thử sức với cây nghệ nếp, một giống bản địa chứa hàm lượng curcumin cao, phù hợp với thổ nhưỡng vùng đồi cao từ 500 - 1.000m.

Ban đầu chỉ vài luống nhỏ quanh nhà, đến năm 2016, anh Nhưng đăng ký hộ kinh doanh, rồi phát triển lên Công ty TNHH Tinh bột nghệ Nhưng Vần vào năm 2022. Nhờ mô hình liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm, anh đã xây dựng được vùng nguyên liệu gần 20ha, với hơn 100 hộ dân tộc Mường tham gia trồng nghệ theo quy trình hữu cơ.

Các hộ liên kết được cung cấp giống, hướng dẫn kỹ thuật, hỗ trợ phân bón và bao tiêu đầu ra. Cứ đến vụ thu hoạch, doanh nghiệp thu mua toàn bộ sản lượng với giá cao gấp 3-4 lần trồng ngô, sắn, giúp người dân có thu nhập ổn định từ 100-120 triệu đồng/ha mỗi năm.

Bà Bùi Thị Thủy, một trong những hộ trồng nghệ đầu tiên, chia sẻ: “Trước đây chỉ trồng sắn, quanh năm chật vật. Nay có công ty thu mua tận nơi, lại được hướng dẫn kỹ thuật, nên bà con phấn khởi lắm. Nghệ không chỉ làm thuốc, mà còn giúp người Mường mình làm giàu từ chính đất đồi quê mình”.

Không dừng lại ở trồng nghệ, anh Nhưng đầu tư dây chuyền sấy lạnh hiện đại, giúp giữ nguyên hàm lượng curcumin quý giá trong củ nghệ, tạo nên sản phẩm tinh bột vàng tươi, mịn, có mùi thơm đặc trưng.

Quy trình sản xuất được kiểm soát nghiêm ngặt, từ khâu rửa, nghiền, lọc, tinh chế, sấy đến đóng gói, đạt chuẩn ISO 22000:2018. Năm 2023, sản phẩm Tinh bột nghệ Nhưng Vần chính thức được chứng nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh, khẳng định chất lượng và uy tín trên thị trường.

Mỗi vụ, công ty cho ra khoảng 1 tấn tinh bột nghệ nguyên chất, tiêu thụ qua chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch, gian hàng OCOP, và sàn thương mại điện tử. Đặc biệt, sản phẩm được phân phối độc quyền tại một số hệ thống siêu thị nhỏ và cửa hàng dược phẩm hữu cơ ở Hà Nội, Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh, giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận sản phẩm vùng cao chính hiệu.

Công ty cũng tích cực tham gia hội chợ xúc tiến thương mại, triển lãm sản phẩm OCOP và sự kiện giới thiệu hàng Việt Nam chất lượng cao. Mới đây, tinh bột nghệ Nhưng Vần được chọn đại diện tỉnh Phú Thọ tham dự Triển lãm thành tựu đất nước “80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”, trở thành niềm tự hào của đồng bào Mường.

Mở rộng sinh kế cho người dân tộc thiểu số, vươn xa ra thị trường quốc tế

Khẳng định được chỗ đứng trong nước, tinh bột nghệ Nhưng Vần đã xuất khẩu lô hàng đầu tiên sang Anh quốc, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe về hàm lượng curcumin và độ an toàn thực phẩm. Đây là doanh nghiệp đầu tiên ở vùng dân tộc Mường Phú Thọ có sản phẩm nông nghiệp đạt chuẩn xuất khẩu.

Không dừng lại ở đó, sản phẩm đang được xúc tiến thương mại tại Mỹ, Đức, Hà Lan, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc, mở ra cánh cửa mới cho nông sản miền núi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

“Chúng tôi mong muốn mang đến sản phẩm sạch, an toàn, đồng thời lan tỏa giá trị nông sản vùng cao Việt Nam ra thế giới. Từng hạt tinh bột nghệ là tâm huyết của người Mường - người làm ra nó, chế biến nó và tự hào về nó”, anh Bùi Văn Nhưng chia sẻ.

Cùng với sản phẩm chủ lực là tinh bột nghệ, công ty đang nghiên cứu và sản xuất thêm bột nghệ gia vị, trà nghệ (kết hợp gừng, lá lốt), trà lá ổi rừng và đặc biệt là tinh dầu nghệ nguyên chất phối hợp với Trường Đại học Y Hà Nội. Các sản phẩm đều có nguồn gốc bản địa, trồng tự nhiên, không tồn dư thuốc bảo vệ thực vật.

Hiện nay, toàn bộ quy trình từ trồng trọt, thu hoạch, sơ chế đến chế biến đều do lao động người Mường đảm nhiệm. Công ty tạo việc làm thường xuyên cho hơn 40 lao động địa phương, thu nhập trung bình 8-10 triệu đồng/tháng. Nhờ đó, nhiều hộ dân tộc thiểu số đã có điều kiện đầu tư thêm máy móc nhỏ tại hộ gia đình, từng bước làm chủ công đoạn sơ chế, trở thành “vệ tinh” cung ứng cho doanh nghiệp, một hình thức liên kết sản xuất cộng đồng kiểu mới.

Hành trình của tinh bột nghệ Nhưng Vần không chỉ là câu chuyện làm kinh tế, mà còn là minh chứng cho sự chuyển mình của đồng bào dân tộc thiểu số trong thời kỳ hội nhập. Từ vùng đồi nghèo khó, người Mường đã biết kết hợp tri thức bản địa với công nghệ hiện đại, để sản phẩm của mình có mặt trên kệ hàng quốc tế.

Trong thời gian tới, công ty định hướng mở rộng vùng nguyên liệu lên 30ha, đầu tư dây chuyền chế biến công suất lớn và đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Mục tiêu không chỉ nâng cao giá trị nông sản, mà còn tạo thêm việc làm bền vững cho người dân miền núi, những người đang từng ngày góp sức giữ gìn và phát triển thương hiệu “Tinh bột nghệ xứ Mường”.