“Hộ chiếu” thương mại trên thị trường quốc tế

Trong hoạt động xuất khẩu thủy sản của tỉnh Cà Mau, Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) ngày càng khẳng định vai trò then chốt, mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp và toàn ngành.

Theo Sở Công Thương tỉnh Cà Mau, C/O là căn cứ pháp lý quan trọng giúp thủy sản Cà Mau được hưởng ưu đãi thuế quan khi thâm nhập các thị trường có Hiệp định thương mại tự do (FTA) với Việt Nam như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc hay các nước CPTPP. Nhờ đó, giá thành sản phẩm được cải thiện, năng lực cạnh tranh tăng lên rõ rệt so với hàng hóa cùng loại từ các quốc gia không có ưu đãi tương đương.

Không dừng lại ở yếu tố thuế, C/O còn góp phần khẳng định tính minh bạch về nguồn gốc nguyên liệu, đặc biệt trong bối cảnh các thị trường nhập khẩu ngày càng siết chặt yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, chống khai thác bất hợp pháp (IUU) và an toàn thực phẩm.

Việc tuân thủ đầy đủ quy định về xuất xứ giúp doanh nghiệp thủy sản Cà Mau giảm rủi ro bị từ chối thông quan, bị điều tra gian lận thương mại hoặc áp dụng biện pháp phòng vệ. Quan trọng hơn, C/O là “tấm hộ chiếu thương mại” giúp xây dựng uy tín và thương hiệu thủy sản Cà Mau trên thị trường quốc tế, tạo nền tảng để ngành thủy sản địa phương phát triển bền vững và mở rộng xuất khẩu trong dài hạn.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Cà Mau Nguyễn Chí Thiện cho biết, hiện nay, Sở Công Thương tỉnh Cà Mau đang triển khai cấp C/O điện tử đối với tất cả các mẫu C/O theo quy định, với thời gian xử lý hồ sơ không quá 06 giờ làm việc. Doanh nghiệp thực hiện nộp hồ sơ và nhận kết quả hoàn toàn trực tuyến trên Hệ thống quản lý và cấp chứng nhận xuất xứ điện tử (ECOSys) tại địa chỉ: https://ecosys.gov.vn, không phải nộp hồ sơ giấy (trừ một số mẫu C/O giấy theo quy định như: EUR.1, EUR.1 UK, EAV, AI…)

Việc áp dụng cấp C/O điện tử đã giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch, giảm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp, đặc biệt phù hợp với đặc thù xuất khẩu thường xuyên, số lượng lớn của ngành thủy sản, nhất là mặt hàng tôm.

Ông Nguyễn Chí Thiện cho biết thêm, qua theo dõi thực tế, các doanh nghiệp thủy sản Cà Mau chấp hành khá tốt việc kê khai và cung cấp hồ sơ xin cấp C/O, thể hiện tính chuyên nghiệp và trách nhiệm cao, qua đó tạo dựng được uy tín đối với đối tác và thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, trước tình hình gian lận xuất xứ và kiểm soát xuất xứ trong thương mại quốc tế, các cơ quan quản lý, trong đó có Sở Công Thương tỉnh Cà Mau, đã rút ra nhiều cảnh báo cấp thiết tới cộng đồng doanh nghiệp thủy sản.

Bài học về minh bạch chuỗi cung ứng

Trước đó, giữa tháng 6/2025, Đoàn thanh tra EU đã tiến hành kiểm tra tại Việt Nam, trong đó có Cà Mau. Những khuyến cáo liên quan đến dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và yêu cầu chặt chẽ hơn về kiểm soát khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) được đưa ra. Với tỉnh Cà Mau, nơi mỗi năm xuất khẩu hơn 2,5 tỉ USD thủy sản, đặc biệt là tôm, đây được xem là bài học không thể xem nhẹ.

Gian lận xuất xứ không chỉ dẫn tới mất ưu đãi thuế quan theo các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà còn khiến sản phẩm bị điều tra, tạm giữ tại cửa khẩu và thậm chí bị loại khỏi danh sách nhà cung cấp đáng tin cậy của đối tác nước ngoài.

Việc tuân thủ quy tắc xuất xứ một cách thiếu chặt chẽ có thể gây tác động tiêu cực đến uy tín chung của ngành thủy sản Cà Mau nói riêng và Việt Nam nói chung trên thị trường quốc tế; nhất là khi các nước nhập khẩu đang ngày càng siết chặt kiểm tra xuất xứ và truy xuất nguồn gốc, nhằm phòng chống gian lận thương mại.

Thời gian qua, Bộ Công Thương và Ban Chỉ đạo quốc gia 389 cũng đã yêu cầu tăng cường giám sát, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng khai báo sai xuất xứ để hưởng ưu đãi thuế hoặc tự ý cấp C/O không đúng thẩm quyền.

Trong số các hành vi gian lận xuất xứ phổ biến mà doanh nghiệp thủy sản cần tránh, có việc khai báo sai về giá trị gia tăng trong nước và công đoạn chế biến thực tế tại Việt Nam; lợi dụng quy trình tự chứng nhận xuất xứ đối với một số thị trường để gửi C/O không đúng quy định; ghi nhận nguyên liệu nhập khẩu từ nước thứ ba nhưng lại khai là có xuất xứ Việt Nam... Những hành vi này không những vi phạm luật về quản lý xuất xứ hàng hóa mà còn dễ bị hải quan nước nhập khẩu kiểm tra, từ chối hưởng ưu đãi và có thể phạt nặng.

Trong bối cảnh hiện tại, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Cà Mau Nguyễn Chí Thiện khuyến nghị, các doanh nghiệp thủy sản hiện nay trước hết cần hai báo trung thực, chính xác thông tin và hồ sơ xin cấp C/O; Lưu trữ đầy đủ hồ sơ, chứng từ theo đúng quy định.

Bên cạnh đó, cần tập trung vào việc xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc đầy đủ, minh bạch từ nguyên liệu đến sản phẩm cuối; thực hiện đúng quy tắc xuất xứ theo từng Hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam tham gia.

Đặc biệt, cần phối hợp chặt chẽ với cơ quan cấp C/O để đảm bảo hồ sơ, chứng từ chính xác, phù hợp. Ngoài ra, doanh nghiệp cần cập nhật các hướng dẫn, thông tư mới về xuất xứ do Bộ Công Thương ban hành. Việc tham gia các chương trình đào tạo, tập huấn chuyên sâu để nâng cao năng lực tuân thủ quy tắc xuất xứ trong bối cảnh thị trường quốc tế ngày càng yêu cầu cao về minh bạch và trách nhiệm trong chuỗi cung ứng cũng là một trong những yêu cầu bắt buộc.

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần chủ động nghiên cứu, nắm vững quy định về xuất xứ hàng hóa, đồng thời liên tục cập nhật các chính sách mới tại thị trường quốc tế để tận dụng tối đa ưu đãi thuế quan từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA).

Trong thời gian tới, Sở Công Thương tỉnh Cà Mau sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp sau: Tăng cường tập huấn chuyên sâu về quy tắc xuất xứ, C/O ưu đãi theo từng FTA, nhất là mặt hàng thuỷ sản. Đẩy mạnh tư vấn, hỗ trợ doanh nghiệp lựa chọn mẫu C/O phù hợp, nâng cao kỹ năng chuẩn bị hồ sơ.

Đồng thời, Sở sẽ Phối hợp với Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) và các cơ quan liên quan cung cấp thông tin thị trường, cảnh báo rào cản kỹ thuật, cập nhật kịp thời các quy định mới. Đặc biệt, Sở Công Thương tỉnh sẽ đẩy mạnh khuyến khích doanh nghiệp đầu tư hoàn thiện hệ thống dữ liệu truy xuất nguồn gốc, chuyển đổi số trong quản lý xuất xứ, hướng tới phát triển xuất khẩu bền vững.