Giá trị truyền thống và đặc sản vùng cao

Xã Nguyễn Huệ, tỉnh Cao Bằng từ lâu nổi danh với nghề làm miến dong truyền thống. Trên địa bàn xã, hơn 10 xóm duy trì sản xuất, trong đó Án Lại, Canh Biện, Nặm Loắt là những vùng trọng điểm. Nhờ điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp, cây dong riềng ở đây phát triển tốt, ít sâu bệnh, cho năng suất cao. Người dân tận dụng củ dong chế biến thành miến với quy trình thủ công lâu đời, tạo ra sản phẩm có sợi dai ngon, thơm tự nhiên, chinh phục người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh.

Miến dong Án Lại không chỉ là món ăn quen thuộc trong bữa cơm người dân Cao Bằng, trong đó có bà con đồng bào dân tộc thiểu số mà còn trở thành sản phẩm hàng hóa mang giá trị kinh tế. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh, việc duy trì sản xuất manh mún, nhỏ lẻ đã bộc lộ hạn chế, khó đảm bảo uy tín và sức cạnh tranh cho sản phẩm.

Nhận thấy yêu cầu cấp thiết của việc nâng tầm thương hiệu, từ năm 2023 đến tháng 6/2025, tỉnh Cao Bằng triển khai Dự án khoa học “Tạo lập, quản lý và phát triển nhãn hiệu chứng nhận Miến dong Án Lại”. Trung tâm Ứng dụng tiến bộ Khoa học và Công nghệ tỉnh phối hợp với UBND xã Nguyễn Huệ tổ chức triển khai.

Mục tiêu của dự án không chỉ dừng lại ở việc xây dựng nhãn hiệu, mà còn thiết lập hệ thống quản lý, bảo hộ và phát triển thương hiệu lâu dài. Các nội dung chính bao gồm: Xây dựng và đăng ký nhãn hiệu chứng nhận “Miến dong Án Lại” với Cục Sở hữu trí tuệ; Hoàn thiện quy trình sản xuất sạch từ khâu trồng dong, thu hoạch, chế biến, đóng gói; tổ chức tập huấn, nâng cao nhận thức của người dân về tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm; hỗ trợ thiết kế bao bì, tem nhãn, biển quảng bá tại các tuyến giao thông chính và khu chợ; kết nối tiêu thụ, xúc tiến thương mại, từng bước đưa sản phẩm tham gia chương trình OCOP.

Sau hai năm triển khai, nhãn hiệu chứng nhận “Miến dong Án Lại” chính thức được Cục Sở hữu trí tuệ công nhận. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng giúp sản phẩm có chỗ đứng vững chắc, chống lại tình trạng làm giả, làm nhái, đồng thời tạo niềm tin cho người tiêu dùng.

Trước khi có dự án, diện tích trồng dong riềng tại xã Nguyễn Huệ khoảng 90 ha, tập trung ở những hộ làm nghề lâu năm. Khi dự án được thực hiện, phong trào trồng dong lan rộng, năm 2025 diện tích tăng lên gần 217 ha, đạt hơn 120% kế hoạch. Nhờ có đầu ra ổn định, người dân mạnh dạn đầu tư mở rộng sản xuất.

Cùng với đó, nhận thức của bà con về sản xuất sạch, gắn liền với thương hiệu, đã thay đổi rõ rệt. Các hộ làm miến đã chú trọng hơn đến quy trình chế biến, vệ sinh an toàn thực phẩm, đồng thời quan tâm đến khâu bao bì, nhãn mác để tăng giá trị sản phẩm. Biển quảng bá nhãn hiệu Án Lại được đặt trên Quốc lộ 3 và tại chợ Án Lại, giúp người tiêu dùng dễ dàng nhận diện.

Không chỉ tiêu thụ tại địa phương, miến dong Án Lại đã có mặt ở nhiều tỉnh, thành phố khác, mở rộng cơ hội vươn xa nhờ uy tín được bảo chứng.

Tiếp tục đầu tư cho sản xuất xanh

Trong tiến trình phát triển thương hiệu, các hợp tác xã, tổ hợp tác đóng vai trò trung tâm. Điển hình như HTX Nà Danh, chuyên chế biến bột dong và miến, đã áp dụng các quy trình chuẩn theo hướng dẫn của dự án. Các HTX cũng là đầu mối kết nối nông dân, đảm bảo đầu vào nguyên liệu và kiểm soát chất lượng đầu ra.

Theo các chuyên gia, để phát triển lâu dài, miến dong Án Lại cần được đầu tư đồng bộ trên nhiều khía cạnh. Cụ thể, đầu tư cho sản xuất xanh, an toàn thông qua hỗ trợ HTX xây dựng hệ thống xử lý nước thải, áp dụng công nghệ chế biến hiện đại nhằm giảm thiểu tác động môi trường.

Bên cạnh đó, tổ chức sản xuất theo mô hình chuỗi, từ trồng dong, chế biến đến tiêu thụ, trong đó HTX giữ vai trò đầu mối, ký kết hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp.

Đa dạng hóa thị trường, kết nối sản phẩm với hệ thống siêu thị, sàn thương mại điện tử, cửa hàng đặc sản, đồng thời gắn với phát triển du lịch trải nghiệm ẩm thực địa phương. Quản lý nhãn hiệu chặt chẽ bằng cách chính quyền và cơ quan chức năng tăng cường giám sát việc sử dụng nhãn hiệu chứng nhận, tránh lạm dụng hoặc giả mạo.

Kinh nghiệm của nhiều hợp tác xã sản xuất miến dong tại Cao Bằng cho thấy, nếu làm tốt thương hiệu, sản phẩm hoàn toàn có thể vươn ra thị trường quốc tế. Thực tế đã có HTX trong tỉnh xuất khẩu miến sang Mỹ, mở ra cơ hội lớn cho ngành hàng này. Với nền tảng nhãn hiệu chứng nhận và sự đồng thuận của bà con, miến dong Án Lại hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm chủ lực, không chỉ ở Cao Bằng mà còn trên phạm vi cả nước.

Không chỉ là sợi miến dai ngon quen thuộc, Án Lại còn là biểu tượng cho sự đổi mới của sản phẩm nông nghiệp vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vừa gìn giữ truyền thống, vừa nâng cao giá trị, vừa gắn với mục tiêu phát triển bền vững.