"Đường cao tốc" cho logistics Việt

Sau hơn 3 năm thực thi, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực ( Hiệp định RCEP) đã trở thành động lực quan trọng thúc đẩy xuất khẩu, mở rộng thương mại, đầu tư và phát triển chuỗi cung ứng trong khu vực, qua đó đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Đáng chú ý, trong số 15 thành viên RCEP có tới 5 nền kinh tế thuộc nhóm 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới (G20). Đây cũng là hiệp định mở, hiện thu hút sự quan tâm gia nhập của nhiều quốc gia trên thế giới.

Theo số liệu của Cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường các nước tham gia RCEP năm 2024 đạt 155,44 tỷ USD, tăng 17,6% so với năm 2021, thời điểm trước khi Hiệp định RCEP có hiệu lực vào năm 2022.

7 tháng đầu năm 2025, các thị trường trong khối mà Việt Nam có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất là Trung Quốc đạt 35,02 tỷ USD, ASEAN đạt 22,03 tỷ USD, Hàn Quốc đạt 16,29 tỷ USD và Nhật Bản đạt 15,14 tỷ USD.

Đáng chú ý, với vị trí chiến lược cùng lợi thế tận dụng các cơ hội từ RCEP, Việt Nam dần trở thành trung tâm của các hoạt động logistics, đóng vai trò mắt xích quan trọng trong hệ thống sản xuất, thương mại và vận chuyển quốc tế.

Ông Đào Trọng Khoa, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics (VLA) nhận định, logistics là một trong những ngành tăng trưởng nhanh, ổn định nhất của Việt Nam với hơn 40.000 doanh nghiệp hoạt động, tốc độ tăng trưởng bình quân 14 - 16%/năm, quy mô khoảng 40 - 42 tỷ USD/năm. 

Với mạng lưới quan hệ kinh tế rộng khắp, bao gồm hơn 230 quốc gia và vùng lãnh thổ cùng 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có nhiều FTA thế hệ mới, Việt Nam đã tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi để doanh nghiệp logistics trong nước có thể mở rộng hoạt động và nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo ông Khoa, hơn một thập kỷ qua, doanh nghiệp logistics Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể. Từ vai trò thụ động của các đại lý, các doanh nghiệp trong nước đã chủ động hội nhập bằng việc tham gia các mạng lưới quốc tế, ứng dụng công nghệ hiện đại và tham gia sâu vào các chuỗi giá trị toàn cầu. Sự chuyển mình này đang tạo tiền đề để ngành logistics trở thành "huyết mạch" quan trọng, đóng góp mạnh mẽ hơn vào quá trình hội nhập và phát triển kinh tế của Việt Nam.

Đặc biệt, với lợi thế địa lý, hệ thống khu công nghiệp hiện đại, cảng biển và cảng cạn phát triển nhanh giúp Việt Nam thu hút dòng vốn FDI lớn từ nhiều quốc gia thành viên trong khối RCEP. Nhiều doanh nghiệp chọn Việt Nam làm nơi đặt nhà máy, kho hàng và trung tâm phân phối, tạo ra sức bật mới cho chuỗi giá trị sản xuất, logistics.

Từ áp lực cạnh tranh đến cơ hội nâng tầm logistics

Đồng quan điểm, TS. Phí Hồng Minh, Viện Nghiên cứu Châu Á - Thái Bình Dương cho rằng, với vị trí trung tâm của các nền kinh tế RCEP, bờ biển dài cùng hệ thống cảng nước sâu tiềm năng, Việt Nam có lợi thế lớn để phát triển ngành logistics. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí lưu thông trong nước mà còn nâng cao vai trò của Việt Nam trong kết nối khu vực và quốc tế.

Thương mại tăng trưởng bình quân 8 - 11% mỗi năm kéo theo nhu cầu vận tải, kho bãi, giao nhận tăng mạnh, tạo cơ hội để doanh nghiệp logistics mở rộng dịch vụ cả về quy mô lẫn chất lượng. Trong khu vực ASEAN, hệ thống hải quan một cửa và sáng kiến Kết nối ASEAN (MPAC 2025) đang kết hợp cùng RCEP để tối ưu hóa luồng hàng, mở rộng cơ hội cho Việt Nam trở thành cửa ngõ trung chuyển của khu vực, điển hình như hàng hóa từ Tây Nam Trung Quốc xuất qua các cảng biển Việt Nam.

Tuy nhiên, thách thức lớn hiện nay là chi phí logistics của Việt Nam còn cao, chiếm khoảng 20% GDP, do hạ tầng chưa đồng bộ. Nếu không sớm khắc phục, doanh nghiệp nội địa có nguy cơ đánh mất cơ hội vận tải vào tay các tập đoàn quốc tế đến từ Singapore, Trung Quốc.

Ngoài ra, việc RCEP mở cửa một phần dịch vụ logistics, cho phép các doanh nghiệp trong khối thành lập liên doanh với tỷ lệ sở hữu cao hơn trong một số phân ngành như xếp dỡ, kho bãi, tạo sức ép cạnh tranh đáng kể. Dù vậy, đây cũng là cơ hội thu hút vốn và công nghệ hiện đại, nâng cao năng lực toàn ngành.

Theo TS. Minh, để tận dụng cơ hội từ RCEP, Việt Nam cần nhanh chóng nâng cấp hạ tầng logistics, từ cảng nước sâu, đường sắt, đến các trung tâm logistics hiện đại. Đồng thời, cải thiện thủ tục hành chính với các giải pháp như thông quan điện tử 24/7, giảm thủ tục kiểm tra chuyên ngành. Nếu thực hiện tốt, ngành logistics nội địa có thể phục vụ hiệu quả dòng chảy thương mại trong khối và trở thành động lực tăng trưởng mới, với mức đóng góp vào GDP dự báo tăng từ 4 - 5% hiện nay lên 8 - 10% trong thập kỷ tới.

Từ góc độ cơ quan quản lý, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, trong thời gian qua, Chính phủ cùng các bộ, ngành và địa phương đã triển khai nhiều cơ chế, chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn, giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh, qua đó tạo môi trường thuận lợi cho ngành logistics phát triển bền vững.

Về phía Bộ Công Thương, các cơ quan chức năng trực thuộc Bộ đang tiếp tục rà soát và đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực xuất nhập khẩu nhằm thúc đẩy xuất khẩu, tạo thuận lợi và hỗ trợ hiệu quả hơn cho cả doanh nghiệp xuất nhập khẩu lẫn doanh nghiệp dịch vụ logistics.

"Song song với đó, Bộ cũng khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư phát triển hạ tầng logistics đồng bộ, tăng tính kết nối giữa các phương thức vận tải, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng số hóa trong quy trình hoạt động để nâng cao năng lực cung cấp dịch vụ và gia tăng sức cạnh tranh của ngành", ông Trần Thanh Hải nhấn mạnh.

Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) là hiệp định bao gồm 15 quốc gia thành viên, trong đó có 10 nước ASEAN và 5 nước đối tác là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand ký kết vào ngày 15/11/2020, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022.

Với quy mô thị trường chiếm hơn 30% GDP toàn cầu, RCEP đã định hình lại bức tranh kinh tế khu vực, thúc đẩy sự hợp tác kinh tế sâu rộng hơn giữa các quốc gia thành viên ASEAN, giúp các nước này tận dụng cơ hội thương mại, đầu tư và tăng cường vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.