Cơ hội đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu

Theo Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội thế giới và trong nước của Viện Nghiên cứu Chiến lược Chính sách Công Thương (VIOIT) ngày 25/9/2025, sau Hội nghị Bộ trưởng tại Kuala Lumpur (Malaysia), các quốc gia thành viên Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) đã "bật đèn xanh" cho tiến trình mở rộng khối.

Hiện, các cuộc đàm phán gia nhập đang được tiến hành với những thành viên mới gồm 4 nền kinh tế: Hong Kong (Trung Quốc), Sri Lanka, Chile và Bangladesh. Tiến trình mở rộng Hiệp định nhận được sự ủng hộ và đồng thuận mạnh mẽ từ các nước thành viên.

Đây là tín hiệu cho thấy sức hút ngày càng lớn của RCEP - hiệp định thương mại tự do có quy mô 2,2 tỷ dân, chiếm khoảng 30% GDP toàn cầu. Việc mở rộng thành viên giúp tăng quy mô thị trường, mở ra triển vọng tái cấu trúc chuỗi cung ứng khu vực, kết nối nhiều nền kinh tế thuộc châu Á, Nam Á và Nam Mỹ.

Báo cáo của VIOIT nêu rõ, đối với Việt Nam, động thái này mở ra triển vọng lớn, thị trường xuất khẩu được mở rộng hướng tới những đối tác mới giàu tiềm năng. Qua đó, doanh nghiệp Việt có điều kiện giảm phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống, đồng thời gia tăng khả năng thích ứng với biến động toàn cầu.

Số liệu thống kê từ Cục Thống kê cho thấy, trong 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt 305,96 tỷ USD, tăng 14,8% so với cùng kỳ năm trước. Công nghiệp chế biến chế tạo tiếp tục là trụ cột với kim ngạch 271,06 tỷ USD, chiếm gần 89% tổng xuất khẩu. Toàn ngành có 29 mặt hàng đạt giá trị trên 1 tỷ USD, trong đó điện tử, dệt may, gỗ, nông sản và thủy sản là những nhóm nổi bật.

Sự mở rộng thành viên Hiệp định RCEP mang lại nhiều lợi thế cho các ngành này. Với dệt may và sợi, sự tham gia của Bangladesh và Sri Lanka giúp bổ sung nguồn cung nguyên liệu dồi dào, hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn quy tắc xuất xứ để được hưởng ưu đãi thuế quan. Với điện tử, các doanh nghiệp có thêm lựa chọn nguồn linh kiện với chi phí cạnh tranh, từ đó giảm bớt áp lực nhập khẩu từ một số thị trường truyền thống.

Nông sản và thủy sản cũng đứng trước triển vọng lớn khi RCEP mở rộng. Chile và Bangladesh là những thị trường tiềm năng, có nhu cầu nhập khẩu gạo, cà phê, thủy sản... những mặt hàng thế mạnh của Việt Nam.

Bên cạnh mở rộng thị trường, Việt Nam còn có cơ hội tiếp cận nguồn cung nguyên liệu, phụ tùng và linh kiện từ các đối tác mới. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh giá dầu và chi phí logistics thế giới vẫn nhiều biến động, gây áp lực lên hoạt động sản xuất, xuất khẩu.

Chủ động trước làn sóng cạnh tranh

Tuy nhiên, theo đánh giá của VIOIT, việc RCEP chính thức "bật đèn xanh" cho tiến trình mở rộng thành viên vừa là bước ngoặt của thương mại khu vực, vừa là "phép thử" lớn với nền kinh tế Việt Nam. Cơ hội mở rộng thị trường, đa dạng hóa nguồn cung đi kèm với sức ép cạnh tranh và đòi hỏi nâng cấp năng lực sản xuất, thương hiệu.

Theo đó, doanh nghiệp Việt sẽ phải đối mặt với hàng hóa giá rẻ từ Bangladesh và Sri Lanka, đồng thời chịu sức ép từ những đối thủ có lợi thế công nghệ, thương hiệu mạnh như Hong Kong (Trung Quốc) hay Chile. Nếu không cải tiến chất lượng và xây dựng thương hiệu, nguy cơ mất thị phần ngay tại thị trường nội địa là hiện hữu.

Để tận dụng cơ hội và hạn chế rủi ro, VIOIT nêu rõ một số giải pháp, cụ thể:

Đối với Nhà nước, cần đẩy nhanh tiến độ hoàn thuế VAT cho doanh nghiệp xuất khẩu, đơn giản hóa thủ tục hải quan và thông quan, hỗ trợ tín dụng và tăng cường dự trữ quốc gia ngắn hạn. Đồng thời, tiếp tục cải cách thể chế, thúc đẩy số hóa hoạt động thương mại, phát triển hạ tầng logistics và tăng cường kết nối giữa doanh nghiệp nội địa và tập đoàn FDI.

Đối với doanh nghiệp, việc tăng tỷ lệ nội địa hóa, chủ động tái cơ cấu sản xuất và phát triển thương hiệu là "chìa khóa" để nâng cao sức chống chịu trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt. Cùng với đó, phải chú trọng minh bạch nguồn gốc xuất xứ, mức độ trung chuyển hàng hóa, tỷ lệ nội địa hóa đối với hàng hóa xuất khẩu.

Trong dài hạn, cần thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu gắn với đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Đây là hướng đi quan trọng để vượt qua thách thức lạm phát, biến động dòng vốn đầu tư quốc tế, biến đổi khí hậu và xu hướng tiêu dùng xanh, sạch.

Mỗi doanh nghiệp phải chủ động xây dựng kịch bản thích ứng linh hoạt, tái cấu trúc hoạt động, đồng thời chuẩn bị phương án "đa tầng" để đối phó với thay đổi từ các thị trường xuất khẩu. Bên cạnh đó, cần duy trì chất lượng sản phẩm, tăng cường nghiên cứu thị trường, nâng tầm thương hiệu Việt và mở rộng xuất khẩu sang các thị trường ngách đầy tiềm năng.

RCEP có hiệu lực từ năm 2022, hiện bao gồm 10 quốc gia ASEAN cùng 5 đối tác là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Hiệp định này bao phủ khoảng 30% GDP, thương mại và dân số toàn cầu với mục tiêu giảm thuế quan, thúc đẩy đầu tư và tạo điều kiện cho hàng hóa lưu thông tự do hơn trong khu vực.

Nghiên cứu của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho thấy, nếu RCEP được triển khai đầy đủ, đến năm 2030, thu nhập của các nền kinh tế thành viên sẽ tăng 0,6% so với mức hiện tại, đồng thời tạo ra 2,8 triệu việc làm mới.