EU -  thị trường chiến lược, yêu cầu khắt khe

Báo cáo của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho thấy, 10 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt hơn 9,5 tỷ USD, tăng 15% so với cùng kỳ; cơ sở để kỳ vọng cán mốc 11 tỷ USD cả năm.

Các mặt hàng chủ lực như tôm (trên 3,9 tỷ USD) và cá tra (khoảng 1,8 tỷ USD) vẫn giữ vai trò đầu tàu, trong khi tôm hùm bứt phá với mức tăng 134% đạt trên 712 triệu USD, chủ yếu do nhu cầu cao ở Trung Quốc và Hồng Kông. Một số mặt hàng mới nổi như cá rô phi (tăng 220%) và chả cá, surimi (tăng 24%) cũng đóng góp tích cực vào bức tranh chung.

Về thị trường, Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) tiếp tục là “điểm tựa quan trọng” của ngành thủy sản Việt Nam trong năm 2025. Tính đến hết tháng 10, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này đã vượt 2 tỷ USD, tăng hơn 32%, đặc biệt mạnh ở các mặt hàng tôm hùm, cá biển và cua sống. Xuất khẩu thủy sản sang Mỹ đạt khoảng 1,66 tỷ USD.

Kim ngạch xuất khẩu sang thị trường EU đạt 985 triệu USD trong 10 tháng năm 2025. Tuy nhiên, EU đang là thị trường có yêu cầu nghiêm ngặt về chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Việc được gỡ “thẻ vàng” của EC không chỉ là vấn đề danh dự pháp lý mà còn quyết định khả năng xuất khẩu bền vững vào thị trường lớn này.

Kiên quyết gỡ “thẻ vàng” IUU, giữ vững và mở rộng giá trị xuất khẩu

Trước áp lực của EC, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các bộ, ngành liên quan đã triển khai hàng loạt biện pháp thanh, kiểm tra và xử lý vi phạm. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, các địa phương đã xử lý hơn 4.037 vụ vi phạm IUU với tổng số tiền phạt khoảng 162 tỷ đồng; khởi tố 91 vụ với 138 bị can; 53/71 tàu bị bắt giữ ở nước ngoài đã được xử lý.

Những con số này cho thấy quyết tâm thực thi pháp luật và minh bạch hóa dữ liệu. Song song với xử lý vi phạm, Việt Nam đang hoàn thiện hồ sơ, cung cấp dữ liệu phục vụ đoàn kiểm tra của EC; rà soát, sửa đổi Luật Thủy sản và hệ thống nghị định, thông tư để đảm bảo phù hợp quốc tế.

Tại Phiên họp lần thứ 24 của Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định diễn ra ngày 2/12, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, mốc thời gian quan trọng: đến 15/12 phải hoàn tất các nhiệm vụ, giải quyết tồn đọng liên quan đến IUU. Yêu cầu đặt ra là phải kiểm tra cả thực địa, không chỉ dựa trên báo cáo giấy tờ; đảm bảo dữ liệu về tàu, VMS, xử lý hành chính và hình sự được minh chứng đầy đủ bằng hóa đơn, biên bản, ảnh chụp.

Liên quan đến VNFishbase, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, khi kiểm tra tại các cơ sở, cần xác định rõ hệ thống có vận hành đúng như báo cáo, mô tả là "liên thông, tích hợp, đa mục tiêu, hướng tới tiêu chuẩn đúng, đủ, sạch, sống". Nếu còn thiếu sót, ngay trong tuần này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì rà soát, xây dựng, hoàn thiện Quy chế khai thác, quản lý dữ liệu, rà soát và hoàn thiện các quy trình liên quan. Trong đó, quy chế phải xác định rõ ai được tham gia, ai được sử dụng chức năng gì, và trách nhiệm của từng người sử dụng. Đặc biệt, chủ tàu, thuyền trưởng phải chịu trách nhiệm về nhật ký khai thác, theo dõi tuyến hành trình và kê khai đánh bắt. Dữ liệu này sẽ phục vụ cho việc cấp giấy phép, chứng nhận và các thủ tục liên quan. "Đây là công tác rà soát, không phải xây dựng mới toàn bộ hệ thống, làm đến đâu rà soát đến đó", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Đối với các địa phương, Phó Thủ tướng yêu cầu đánh giá hiệu quả việc vận hành VNFishbase, thử nghiệm và bổ sung hướng dẫn cảng tư nhân tham gia quản lý tàu thuyền và chứng nhận. Bên cạnh đó, các địa phương phải sớm trình Chính phủ dự án sinh kế cho chuyển đổi nghề cá, bao gồm ứng dụng công nghệ cao nuôi trồng xa bờ và phát triển nghề dịch vụ, du lịch.

Với kim ngạch xuất khẩu mạnh mẽ và nhiều mặt hàng tăng trưởng đột phá, thủy sản Việt đang đứng trước cơ hội vàng để nâng tầm giá trị. Sự kiên quyết trong pháp chế, minh bạch dữ liệu và cam kết hành động thực chất, Việt Nam đã và đang nỗ lực trong việc giữ vững những thị trường trọng điểm như EU.

Trong đó, việc hoàn tất yêu cầu của EC và sớm gỡ được “thẻ vàng” IUU, toàn ngành không chỉ bảo vệ được thị trường có giá trị cao mà còn có cơ hội thâm nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, nâng cao giá trị gia tăng, bảo vệ sinh kế cho ngư dân và phát triển xuất khẩu bền vững trong dài hạn.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Chính phủ báo cáo bổ sung theo yêu cầu của EC, kèm các kịch bản tiếp đón đoàn kiểm tra. Trên cơ sở kết quả đạt được trong thời gian qua, Việt Nam đã đảm bảo và duy trì nghề cá hội nhập quốc tế một cách có trách nhiệm. Việt Nam sẽ gỡ được “thẻ vàng” IUU, duy trì nghề cá có trách nhiệm, truy xuất nguồn gốc minh bạch về và phát triển bền vững.