Liên kết chuỗi giá trị: Chìa khóa nâng cao hiệu quả

Trong bức tranh nông nghiệp Điện Biên, mắc ca đang nổi lên như một “cây trồng đổi đời”. Nhờ lợi thế khí hậu mát mẻ, đất dốc, lượng mưa ổn định, loại cây công nghiệp dài ngày này phù hợp với điều kiện tự nhiên của vùng cao Tây Bắc. Thực tế, nhiều diện tích đất nương rẫy trước đây kém hiệu quả, nay đã được chuyển đổi thành vườn mắc ca xanh tốt, mang lại thu nhập ngày càng rõ nét cho bà con.

Theo số liệu tổng hợp từ các cơ quan chuyên môn, toàn tỉnh hiện có hơn 10.000 ha mắc ca, trong đó hàng nghìn ha đã bước vào giai đoạn cho thu hoạch. Một số huyện trọng điểm như Tuần Giáo, Điện Biên đã hình thành những vùng trồng tập trung, quy mô lớn. Những con số này khẳng định quyết tâm của địa phương trong việc đưa mắc ca trở thành cây trồng chủ lực, gắn với chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững.

Bà Doãn Thị Thoa, chủ Cơ sở chế biến mắc ca Thoa Doãn (xã Tuần Giáo) cho biết, trung bình mỗi vụ thu hoạch, chị sẽ thu mua từ 80 -100 tấn quả tươi từ các hộ trồng mắc ca trên địa bàn huyện. Trải qua quá trình phơi, sấy, cắt vỏ, mỗi kg hạt mắc ca sấy khô có giá bán ra thị trường từ 500.000 - 1 triệu đồng, khẳng định giá trị kinh tế cao và tiềm năng phát triển bền vững của loại cây này.

Hoạt động chế biến không chỉ giúp nâng cao thu nhập từ cây mắc ca mà còn tạo ra việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương. Các công đoạn như sấy, phân loại, và đóng gói sản phẩm mang lại cơ hội việc làm cho nhiều hộ gia đình và cơ sở nhỏ lẻ. Nhờ đó, thu nhập của người dân cũng được cải thiện rõ rệt. Mức thu nhập này phần nào giúp nhiều lao động trên địa bàn xã Tuần Giáo thoát khỏi cảnh thu nhập bấp bênh khi canh tác ngô, sắn trên những mảnh đất bạc màu.

Không chỉ dừng ở mở rộng diện tích, Điện Biên còn đặt mục tiêu dài hạn xây dựng thương hiệu mắc ca vùng Tây Bắc, hướng tới trở thành trung tâm mắc ca lớn của cả nước. Điều này mở ra triển vọng xuất khẩu nhân mắc ca, sản phẩm chế biến sâu ra thị trường quốc tế, nâng cao giá trị kinh tế và vị thế của ngành nông nghiệp địa phương.

Để mắc ca thực sự trở thành cây làm giàu, yếu tố cốt lõi nằm ở xây dựng chuỗi liên kết khép kín. Trong những năm qua, nhiều doanh nghiệp và hợp tác xã đã tham gia liên kết cùng nông dân, từ khâu giống, kỹ thuật, đến thu mua, chế biến. Nông dân yên tâm đầu tư hơn khi có doanh nghiệp cam kết bao tiêu sản phẩm. Họ hỗ trợ từ khâu giống, phân bón, đến tập huấn kỹ thuật. Nhờ vậy, cây trồng phát triển ổn định, sản phẩm có đầu ra chắc chắn.

Liên kết sản xuất đã giúp giảm rủi ro, đồng thời nâng cao năng suất, chất lượng hạt. Một số nhà máy sơ chế, chế biến mắc ca được đầu tư tại chỗ, góp phần tăng giá trị gia tăng, thay vì chỉ dừng ở bán hạt thô. Các doanh nghiệp không chỉ thu mua hạt tươi mà còn đầu tư dây chuyền tách vỏ, sấy, đóng gói, chế biến thành sản phẩm nhân sạch, dầu mắc ca hay snack dinh dưỡng. Đây chính là khâu tạo nên giá trị lớn nhất, bảo đảm lợi ích lâu dài cho người dân địa phương.

Bà con dân tộc thiểu số - lực lượng chiếm tỷ lệ lớn trong các hộ trồng mắc ca là đối tượng được hưởng lợi nhiều nhất từ mô hình này. Thay vì canh tác manh mún, phụ thuộc vào giá cả bấp bênh, nay họ tham gia vào chuỗi giá trị, có đầu ra ổn định, đồng thời được nâng cao năng lực sản xuất nhờ các khóa tập huấn kỹ thuật.

Các địa phương của tỉnh cũng đã liên kết với các doanh nghiệp như Tập đoàn TH để phát triển cây mắc ca. Sản phẩm từ mắc ca Điện Biên hiện nay đã được bán tại thị trường trong tỉnh và một số tỉnh, thành trong cả nước. Cây mắc ca đã tạo ra sự thay đổi nhận thức của người dân, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, quyết tâm làm giàu trên mảnh đất quê hương.

Sinh kế bền vững và hướng đi tương lai

Hiệu quả của mắc ca đã thể hiện rõ trong đời sống của nhiều hộ dân. Những vườn mắc ca cho thu hoạch mang lại nguồn thu ổn định, giúp bà con có thêm điều kiện trang trải chi phí sinh hoạt, đầu tư cho giáo dục, y tế và tái sản xuất. Việc phát triển cây trồng dài ngày còn góp phần hạn chế nạn phá rừng làm nương rẫy, tạo sinh kế bền vững gắn với bảo vệ môi trường.

Song song với thành quả, Điện Biên vẫn đối mặt nhiều thách thức. Chất lượng giống chưa đồng đều, kỹ thuật chăm sóc ở một số vùng chưa được áp dụng chuẩn, dẫn đến tỷ lệ cây sống và phát triển khác nhau. Hệ thống chế biến hiện vẫn còn hạn chế, nếu sản phẩm chỉ dừng ở hạt thô thì giá trị mang lại cho nông dân chưa cao. Ngoài ra, thị trường tiêu thụ cần được mở rộng, xây dựng thương hiệu mạnh mới có thể đứng vững trước cạnh tranh.

Để giải quyết những vấn đề này, tỉnh đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, hỗ trợ hợp tác xã nâng cao năng lực, mở rộng thị trường. Việc xúc tiến thương mại, tham gia hội chợ, giới thiệu sản phẩm mắc ca Điện Biên ra các thành phố lớn và thị trường quốc tế đang được đẩy mạnh. Đồng thời, chính quyền địa phương tiếp tục phối hợp với các viện nghiên cứu, doanh nghiệp giống để bảo đảm chất lượng cây trồng.

Từ những quả đồi khô cằn, mắc ca đang dần biến thành “cây vàng” của vùng cao Điện Biên. Không chỉ mang lại thu nhập cho hàng nghìn hộ đồng bào dân tộc thiểu số, loại cây này còn góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, bảo vệ rừng và tạo ra chuỗi giá trị mới cho địa phương.

Con đường để mắc ca thực sự “ở lại” lâu dài vẫn cần sự đồng hành chặt chẽ hơn nữa giữa chính quyền, doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân. Khi liên kết chuỗi giá trị và chế biến sâu được phát huy tối đa, mắc ca sẽ không chỉ là cây trồng kinh tế mà còn là đòn bẩy thoát nghèo bền vững cho bà con đồng bào dân tộc tỉnh Điện Biên.