Là địa phương có quy mô sản xuất nông nghiệp thuộc nhóm lớn nhất cả nước, việc tỉnh Gia Lai triển khai phân cấp cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) cho ngành cà phê, hồ tiêu được đánh giá là bước chuyển quan trọng trong cải cách thủ tục hành chính, góp phần tháo gỡ nút thắt cho doanh nghiệp và nâng cao năng lực cạnh tranh của nông sản Tây Nguyên trong tiến trình hội nhập sâu rộng.

Nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản chủ lực

Gia Lai hiện sở hữu khoảng 977.000 ha đất sản xuất nông nghiệp, trong đó hơn 770.000 ha được canh tác hằng năm, đưa địa phương vào nhóm dẫn đầu cả nước về quy mô sản xuất nông nghiệp. Với cây cà phê, mặt hàng xuất khẩu chủ lực, hiện toàn tỉnh có hơn 107.000 ha, sản lượng đạt khoảng 333.000 tấn mỗi năm.

Trong khi đó, toàn tỉnh hiện có hơn 7.500 ha hồ tiêu, trong đó 6.157 ha đang cho thu hoạch với năng suất trung bình 3,5 tấn/ha, tổng sản lượng đạt khoảng 21.670 tấn/năm. Trong số này, trên 2.680 ha áp dụng hệ thống tưới tiết kiệm, 383 ha được chứng nhận VietGAP, Organic hoặc Rainforest.

Lợi thế về vùng nguyên liệu lớn tạo điều kiện để Gia Lai phát triển sản xuất hàng hóa tập trung. Tuy nhiên, trên thực tế, không ít doanh nghiệp, hợp tác xã vẫn gặp vướng mắc khi thực hiện các thủ tục liên quan đến cấp C/O, nhất là trong những giai đoạn cao điểm xuất khẩu.

Chủ trương phân cấp cấp C/O cho ngành cà phê, hồ tiêu được kỳ vọng sẽ giải quyết những bất cập này. Khi thẩm quyền được giao về địa phương, các cơ quan chuyên môn có thể trực tiếp tiếp nhận, thẩm định và cấp C/O cho các doanh nghiệp đủ điều kiện, qua đó rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, giảm áp lực về tiến độ giao hàng trong mùa cao điểm.

Đối với doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu cà phê và hồ tiêu, C/O không chỉ là “chìa khóa” để hàng hóa được hưởng ưu đãi thuế quan từ các hiệp định thương mại tự do, mà còn là căn cứ quan trọng để xác lập xuất xứ, minh bạch chuỗi cung ứng, yếu tố ngày càng được các thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản đặt ra yêu cầu khắt khe.

Ông Phan Bá Kiên, Giám đốc Công ty TNHH Baka cho biết, việc được cấp C/O kịp thời giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong kế hoạch xuất hàng, hạn chế phát sinh chi phí và rủi ro, đặc biệt với các đơn hàng đi EU và châu Á. “C/O là điều kiện bắt buộc để hưởng ưu đãi thuế quan, nên càng nhanh, doanh nghiệp càng có lợi thế cạnh tranh”, ông Kiên chia sẻ.

Ở góc độ đơn vị sản xuất, ông Lưu Vinh Quang, Phó Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và dịch vụ Tam Ba cho biết: Hiện 200 ha cà phê của đơn vị đang hoàn thiện chứng nhận Organic quốc tế, đồng thời tập trung chế biến cà phê đặc sản Fine Robusta để xuất khẩu.

Theo ông Quang, việc phân cấp cấp C/O không chỉ tạo thuận lợi về thủ tục mà còn thúc đẩy ý thức tuân thủ quy trình sản xuất. “Muốn được cấp C/O, toàn bộ vùng nguyên liệu, nhật ký canh tác, khâu thu mua, chế biến đều phải minh bạch. Điều này buộc hợp tác xã và nông dân phải sản xuất bài bản hơn, qua đó nâng giá trị hạt cà phê”, ông Quang cho hay.

Đòn bẩy cho hội nhập và phát triển bền vững

Việc phân cấp cấp C/O vì vậy không đơn thuần là cải cách thủ tục hành chính, mà còn gắn với mục tiêu nâng cao chất lượng quản lý xuất xứ hàng hóa ngay từ cơ sở. Thông qua công tác thẩm định, cơ quan chức năng địa phương sẽ kiểm soát chặt chẽ hơn vùng nguyên liệu, quy trình sản xuất, chế biến, từ đó thúc đẩy doanh nghiệp tuân thủ các tiêu chuẩn về truy xuất nguồn gốc và phát triển bền vững.

Với cà phê và hồ tiêu, hai ngành hàng chủ lực của Gia Lai, đây là nền tảng quan trọng để từng bước chuyển từ xuất khẩu nguyên liệu thô sang các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, đồng thời xây dựng thương hiệu gắn với vùng nguyên liệu Tây Nguyên.

Trong bối cảnh thị trường quốc tế liên tục bổ sung các quy định mới, đặc biệt là yêu cầu về môi trường, chống phá rừng, lao động bền vững, việc chủ động quản lý và chứng nhận xuất xứ ngay tại địa phương sẽ giúp doanh nghiệp Gia Lai thích ứng tốt hơn, giảm thiểu rủi ro khi tiếp cận các thị trường lớn.

Chủ trương phân cấp cấp C/O cho ngành cà phê, hồ tiêu cũng thể hiện quyết tâm của Gia Lai trong việc đồng hành cùng doanh nghiệp, lấy cải cách hành chính làm động lực thúc đẩy xuất khẩu. Khi quy trình được rút gọn, minh bạch và hiệu quả hơn, doanh nghiệp sẽ có thêm nguồn lực để đầu tư chế biến sâu, mở rộng thị trường và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Về lâu dài, đây được xem là một trong những giải pháp then chốt nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của nông sản Tây Nguyên trên thị trường quốc tế, góp phần khẳng định vị thế cà phê, hồ tiêu Gia Lai trong chuỗi giá trị toàn cầu, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng.

Trao đổi về việc triển khai phân cấp cấp C/O, lãnh đạo Sở Công Thương Gia Lai cho biết, chủ trương này nhằm tạo thuận lợi tối đa cho hoạt động xuất khẩu, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về xuất xứ hàng hóa trên địa bàn.

Thời gian tới, Sở Công Thương Gia Lai sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức tập huấn, hướng dẫn doanh nghiệp và hợp tác xã nắm vững quy định về C/O, xuất xứ hàng hóa cũng như các cam kết trong các hiệp định thương mại tự do. Qua đó, hỗ trợ doanh nghiệp chủ động hoàn thiện hồ sơ, xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản Gia Lai nói riêng và Tây Nguyên nói chung trên thị trường quốc tế.

Hiện, khoảng 77% sản lượng cà phê nhân xanh của Gia Lai phục vụ xuất khẩu; còn lại 23% sản lượng cung cấp cho gần 100 cơ sở sản xuất, chế biến với tổng công suất khoảng 12.000 tấn/năm.