Lợi thế từ giống gạo bản địa

Trên dải đất Tây Nguyên đầy nắng gió, Gia Lai được biết đến là vùng đất giàu truyền thống canh tác lúa gạo. Đồng bào Bahnar, Jrai và nhiều cộng đồng dân tộc khác đã từ lâu gắn bó với những giống lúa bản địa quý hiếm, trong đó có thể kể đến gạo Ba Chăm, gạo A Sanh, hay gạo Phú Thiện.

Mỗi loại gạo mang một câu chuyện riêng. Ba Chăm gắn với tập quán canh tác truyền thống của đồng bào Bahnar, hạt nhỏ nhưng thơm, dẻo. A Sanh, do người Jrai trồng, đã được tổ hợp tác tại Ia Dêr (huyện Mang Yang) phát triển thành sản phẩm thương mại, bước đầu xây dựng thương hiệu trên thị trường. Gạo Phú Thiện lại nổi tiếng nhờ điều kiện thổ nhưỡng và sự đầu tư bài bản vào giống, được địa phương hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu tập thể, mở rộng diện tích.

Điểm chung của các giống gạo này là chất lượng, hương vị đặc trưng và giá trị văn hóa bản địa. Tuy nhiên, trong nhiều năm, sản xuất chủ yếu vẫn nhỏ lẻ, manh mún. Việc tiêu thụ phụ thuộc vào thương lái, giá cả bấp bênh khiến bà con chưa thực sự được hưởng lợi xứng đáng từ công sức và giá trị hạt gạo.

Chính vì vậy, mục tiêu đặt ra là làm thế nào để từ những giống gạo quý này hình thành chuỗi sản xuất - tiêu thụ khép kín, gắn kết nông dân - HTX - doanh nghiệp - thị trường để giá trị hạt gạo được nâng lên một tầm cao mới.

Hoàn thiện chuỗi sản xuất – tiêu thụ

Để nâng giá trị gạo Gia Lai, giải pháp trọng tâm chính là phát triển chuỗi giá trị từ đồng ruộng đến bàn ăn. Thời gian qua, tỉnh đã triển khai nhiều hoạt động nhằm tái tổ chức sản xuất: hỗ trợ các HTX, tổ hợp tác xây dựng cánh đồng mẫu lớn, áp dụng quy trình VietGAP, hữu cơ; nhân rộng các giống chất lượng cao như JO2, ST25; đồng thời xây dựng nhãn hiệu tập thể “Gạo Phú Thiện”.

HTX và tổ hợp tác đóng vai trò then chốt. Khi tham gia HTX, bà con được cung cấp giống, phân bón theo quy chuẩn, được tập huấn kỹ thuật canh tác, đồng thời đầu ra ổn định nhờ hợp đồng thu mua. HTX còn đứng ra bao gói, dán tem truy xuất nguồn gốc, bảo đảm chất lượng đồng đều, nâng sức cạnh tranh. Mô hình HTX lúa gạo tại Ia Dêr, Mang Yang hay Phú Thiện cho thấy rõ: khi được tổ chức lại, giá thu mua tăng, sản phẩm được đưa vào hệ thống siêu thị và các cửa hàng OCOP.

Ngoài sản xuất, yếu tố công nghệ cũng được chú trọng. Một số địa phương đã đưa sản phẩm gạo đặc sản lên sàn thương mại điện tử như nongsan.buudien.vn, Sendo… kết nối với người tiêu dùng thành thị. Điểm giới thiệu sản phẩm OCOP tại Gia Lai là nơi gạo A Sanh, gạo Phú Thiện được quảng bá đến khách du lịch. Sự kết hợp này vừa mở rộng thị trường, vừa giúp nâng hình ảnh thương hiệu.

Đặc biệt, việc gắn sản phẩm gạo với chứng nhận OCOP đã tạo dấu ấn quan trọng. Người tiêu dùng ngày nay quan tâm nhiều hơn tới nguồn gốc, chất lượng và uy tín sản phẩm. Khi gạo Gia Lai có tem OCOP, bao bì rõ ràng, câu chuyện thương hiệu gắn với văn hóa bản địa, sản phẩm được định giá cao hơn, tạo giá trị gia tăng cho người nông dân.

Để chuỗi giá trị gạo phát huy hiệu quả, khâu tiêu thụ giữ vai trò quyết định. Gia Lai đã kết hợp nhiều kênh: từ xúc tiến thương mại truyền thống tại hội chợ, hội nghị kết nối cung cầu, cho đến kênh hiện đại là thương mại điện tử. Nhờ đó, gạo A Sanh, gạo Phú Thiện không chỉ hiện diện ở thị trường địa phương mà còn được giới thiệu tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh thành khác.

Hai điểm giới thiệu sản phẩm OCOP do tỉnh hỗ trợ đã trở thành nơi quảng bá thường xuyên cho gạo đặc sản. Không chỉ bán trực tiếp, các HTX còn tận dụng mạng xã hội để giới thiệu sản phẩm, tiếp cận nhóm khách hàng trẻ, quan tâm đến lối sống xanh, tiêu dùng có trách nhiệm.

Gia Lai cũng đang định hướng xây dựng thương hiệu gạo gắn với du lịch. Những trải nghiệm “mùa gặt ở Tây Nguyên” hay tham quan làng nghề gắn với sản phẩm gạo truyền thống là hướng đi tiềm năng, vừa tăng giá trị sản phẩm, vừa quảng bá văn hóa địa phương.

Tuy nhiên, để phát triển bền vững, tỉnh vẫn đối mặt nhiều khó khăn: quy mô sản xuất nhỏ, năng lực HTX chưa đồng đều, sự tham gia của doanh nghiệp chế biến sâu còn hạn chế. Việc bảo hộ chỉ dẫn địa lý, đăng ký thương hiệu cho các giống gạo đặc sản vẫn cần được đẩy mạnh hơn nữa.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia khuyến nghị Gia Lai tiếp tục hỗ trợ HTX về vốn và kỹ thuật, tăng khả năng chế biến sâu; Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nhà máy gần vùng nguyên liệu; Đẩy mạnh chỉ dẫn địa lý cho gạo Ba Chăm, A Sanh, Phú Thiện để bảo vệ thương hiệu; Phát triển chiến lược marketing hiện đại, kết hợp câu chuyện bản địa với tiêu chuẩn quốc tế.

Có thể nói, gạo Ba Chăm, A Sanh, Phú Thiện là niềm tự hào của đồng bào các dân tộc Gia Lai. Khi những giống lúa quý được tổ chức sản xuất bài bản, có HTX làm cầu nối, có doanh nghiệp đồng hành, và có thương mại điện tử mở rộng thị trường, giá trị hạt gạo không chỉ tăng về kinh tế mà còn lan tỏa giá trị văn hóa.

Trong tương lai, nếu chuỗi giá trị tiếp tục được củng cố, hạt gạo Gia Lai hoàn toàn có thể trở thành thương hiệu mạnh, vươn ra thị trường trong nước và quốc tế. Đây chính là con đường để bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số nâng cao thu nhập, địa phương phát triển bền vững.