Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo với hàng trăm, hàng nghìn sản phẩm ra đời mỗi năm. Tuy nhiên, giữa bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, việc đưa sản phẩm khởi nghiệp ra thị trường quốc tế không chỉ là khát vọng mà còn là một nhiệm vụ chiến lược nhằm nâng tầm thương hiệu quốc gia.

Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trảo đổi với ông Phạm Hồng Quất, Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) về thực trạng, rào cản và những giải pháp cần thiết để các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam có thể đưa sản phẩm vươn ra thị trường thế giới.

Sự phát triển mạnh mẽ của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam

- Thưa ông, ông đánh giá như thế nào về hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam hiện nay và khả năng cạnh tranh của các sản phẩm khởi nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế?

Ông Phạm Hồng Quất: Trong khoảng 5 năm trở lại đây, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam đã ghi nhận sự phát triển vượt bậc cả về chất và lượng.

Theo Báo cáo Chỉ số khởi nghiệp đổi mới sáng tạo toàn cầu 2025 do StartupBlink (một trong những tổ chức hàng đầu thế giới trong lĩnh vực lập bản đồ và đánh giá hệ sinh thái khởi nghiệp) công bố, TP Hồ Chí Minh, Hà Nội và Đà Nẵng đã cùng lọt top 1.000 thành phố khởi nghiệp toàn cầu.

Trong đó, TP Hồ Chí Minh lần đầu tiên lọt vào top 5 hệ sinh thái khởi nghiệp Đông Nam Á, giữ vị trí 110 toàn cầu, vị trí cao nhất từ trước đến nay. TP Hà Nội thăng 9 bậc, vươn lên hạng 148 trong khi Đà Nẵng gây ấn tượng mạnh với mức tăng 130 bậc, đạt hạng 766, trở thành địa phương tăng trưởng nhanh nhất cả nước.

Cũng trong năm 2025, chỉ số đổi mới sáng tạo của Việt Nam tăng một bậc so với năm trước, xếp thứ 55 thế giới và giữ vững vị trí thứ 5 tại Đông Nam Á. Đây là năm thứ 3 liên tiếp Việt Nam tăng hạng, thể hiện những nỗ lực không ngừng cải thiện môi trường khởi nghiệp trong nước.

Tuy nhiên, xét trên bình diện quốc tế, khả năng cạnh tranh thực sự của startup Việt vẫn còn hạn chế. Những khó khăn phổ biến bao gồm thị trường trong nước còn hẹp, dòng vốn đầu tư mạo hiểm sụt giảm mạnh từ 1,4 tỷ USD năm 2021 xuống chỉ còn khoảng 529 triệu USD năm 2023. Đến năm 2024, con số này chỉ còn khoảng 372 triệu USD.

Thêm vào đó, đội ngũ nhân sự chất lượng cao còn thiếu hụt, đồng thời hệ sinh thái chưa hình thành được mạng lưới cố vấn chiến lược có thể đồng hành cùng startup chinh phục các thị trường khó tính. Ngoài ra, các doanh nghiệp lớn trong nước chưa thật sự mở lòng với mô hình đổi mới sáng tạo mở, khiến nhiều sản phẩm chỉ dừng lại ở mức ý tưởng hoặc thử nghiệm mà không được đưa vào thực tế, chưa có cơ hội hoàn thiện để xuất khẩu.

- Trước những hạn chế đó, Bộ Khoa học và Công nghệ đã và đang triển khai các giải pháp gì để hỗ trợ đưa sản phẩm khởi nghiệp của Việt Nam ra thị trường quốc tế?

Ông Phạm Hồng Quất: Trước hết, chúng ta cần thay đổi cách tiếp cận. Thay vì kỳ vọng vào những kỳ lân có định giá hàng tỷ đô la theo chuẩn quốc tế, Việt Nam nên tập trung vào việc hình thành các doanh nghiệp có quy mô vừa và lớn trong nước, tức là nhóm “soonicorn” với định giá từ 100 triệu USD trở lên. Đây sẽ là lực lượng nòng cốt, là cầu nối đưa sản phẩm Việt vươn ra quốc tế một cách bài bản và thực chất hơn.

Song song với đó là đẩy mạnh các chính sách khuyến khích hình thành các quỹ đầu tư nội địa, bao gồm cả quỹ từ doanh nghiệp, địa phương và các nhà đầu tư cá nhân trong nước, nhằm giảm phụ thuộc vào vốn nước ngoài.

Hiện tại, Bộ Khoa học và Công nghệ đang thúc đẩy xây dựng hệ sinh thái cố vấn, kết nối startup với các chuyên gia giàu kinh nghiệm trong nước và quốc tế, đặc biệt thông qua các hoạt động trong khuôn khổ Đề án 844 về hỗ trợ khởi nghiệp.

Một hướng đi quan trọng khác là tận dụng các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết, như EVFTA, UKVFTA hay CPTPP, để hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường ra châu Âu, châu Á – Thái Bình Dương.

Thêm vào đó, việc tổ chức thường niên sự kiện Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia (Techfest), các hội chợ công nghệ trong và ngoài nước cũng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp khởi nghiệp kết nối với đối tác quốc tế, giới thiệu sản phẩm, gọi vốn và xúc tiến thương mại.

Chúng tôi cũng đang phối hợp với các tập đoàn lớn trong nước để hình thành các không gian hợp tác, thử nghiệm và phát triển sản phẩm ngay trong nội bộ các doanh nghiệp có tiềm lực.

Kỳ vọng có thêm nhiều "kỳ lân" khởi nghiệp

-Vậy ông đánh giá triển vọng đưa sản phẩm khởi nghiệp Việt Nam ra thị trường quốc tế trong 5 đến 10 năm tới ra sao?

Ông Phạm Hồng Quất: Chúng ta đã có một thế hệ startup trẻ, năng động, không ngại cạnh tranh và có tư duy hội nhập quốc tế. Hiện Việt Nam đã có bốn "kỳ lân" công nghệ được công nhận gồm VNG, MoMo, VNLife và Sky Mavis, cùng hàng loạt startup tiềm năng trong các lĩnh vực như nông nghiệp thông minh, y tế, AI, logistics, blockchain và thương mại điện tử.

Nếu tiếp tục giữ được đà phát triển này, đồng thời thực hiện tốt các chính sách đã đề ra, tôi tin rằng Việt Nam sẽ có thêm nhiều doanh nghiệp được định giá từ 100 triệu USD trở lên trong 5 năm tới. Đây sẽ là nền tảng để chúng ta tạo ra thêm các "kỳ lân" trong tương lai.

Ngoài ra, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đang từng bước hình thành rõ nét với sự tham gia của cả trung ương và địa phương, doanh nghiệp, nhà khoa học và nhà đầu tư. Những trung tâm đổi mới sáng tạo tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và sắp tới là nhiều địa phương khác sẽ đóng vai trò làm hạt nhân, kết nối quốc tế và hỗ trợ trực tiếp cho các startup mở rộng thị trường.

Với sự đồng hành từ các cơ quan quản lý nhà nước, các chính sách nhất quán và tinh thần dấn thân của cộng đồng khởi nghiệp, tôi tin rằng sản phẩm khởi nghiệp Việt Nam không chỉ có chỗ đứng ở thị trường nội địa mà sẽ từng bước khẳng định tên tuổi tại các thị trường khu vực và toàn cầu.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, Việt Nam hiện mới chỉ có 4 “kỳ lân” công nghệ được định giá hơn 1 tỷ USD là MoMo, Sky Mavis, VNG, VNLIFE và hơn 10 doanh nghiệp khởi nghiệp được định giá hơn 100 triệu USD... Mặc dù, 4 “kỳ lân” công nghệ của Việt Nam có quy mô còn khá khiêm tốn so với các “kỳ lân” công nghệ lớn trên thế giới, nhưng cùng với sự xuất hiện của họ, Việt Nam hiện đang đứng thứ ba, chỉ xếp sau Singapore và Indonesia, về số lượng các “kỳ lân” công nghệ trên bản đồ khu vực.

Báo cáo của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) về Hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ của Việt Nam cho thấy, thời gian tới những “kỳ lân” khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ tiếp theo của châu Á - Thái Bình Dương có thể đến từ Việt Nam, khi nền móng để xây dựng một hệ sinh thái vững chắc có thể hỗ trợ những doanh nghiệp này đang được tiến hành thuận lợi. Đặc biệt, khi mục tiêu dài hạn của Chính phủ Việt Nam là thu hút tri thức, các tổ chức, cá nhân và doanh nhân góp phần vào công cuộc phát triển kinh tế và tham gia tạo lập các công ty khởi nghiệp thành công.