Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022 được kỳ vọng là bước ngoặt tạo ra xung lực mới, thúc đẩy hợp tác thương mại, đầu tư giữa Việt Nam và các nước đối tác thành viên. Sau hơn 3 năm thực thi, RCEP đã đem lại tăng trưởng xuất khẩu ấn tượng, là "đường cao tốc" cho hàng hóa Việt Nam sang các thị trường tiềm năng.

Thủy sản Việt Nam là một trong những mặt hàng được khối thị trường RCEP đặc biệt ưa chuộng. Theo số liệu của Cục Hải quan, năm 2024, xuất khẩu thủy sản Việt Nam đạt hơn 10 tỷ USD, một kết quả ấn tượng trong bối cảnh nhiều khó khăn. 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của nước ta đạt khoảng 7,15 tỷ USD, tăng 13,5% so với cùng kỳ 2024.

Các thị trường nhập khẩu lớn các mặt hàng thủy sản của Việt Nam trong khối RCEP như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN… đều có mức tăng trưởng khả quan. Đặc biệt, xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc trong 8 tháng đạt 1,42 tỷ USD, tăng gần 39%; Nhật Bản đạt 1,1 triệu USD; Hàn Quốc đạt 558 triệu USD.

Dự báo, năm 2025 kim ngạch xuất khẩu thủy sản của nước ta có thể đạt tới mốc 11 tỷ USD nếu các doanh nghiệp tiếp tục khai thác tốt thị trường các FTA nói chung và RCEP nói riêng.

Cùng với thủy sản, nhiều mặt hàng khác cũng có sự tăng trưởng khi xuất khẩu sang khối thị trường RCEP thời gian qua. 

Theo các chuyên gia, những lợi ích đến từ Hiệp định RCEP là rất lớn, dù vậy, nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa tận dụng được tối đa những lợi ích đó. Đáng chú ý, dù hàng Việt Nam xuất khẩu sang khối thị trường này nhiều, song để tìm được một thương hiệu riêng biệt trên thị trường thì rất khó khăn, ít doanh nghiệp chú trọng phát triển thương hiệu riêng để có thể vững chân tại thị trường này.

Bà Trịnh Huyền Mai, Phó Trưởng phòng Chính sách xúc tiến thương mại, Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam hiện nay là doanh nghiệp nhỏ và vừa, hoạt động xuất khẩu chủ yếu thông qua chuỗi gia công hoặc xuất khẩu nguyên liệu thô làm đầu vào cho các nhà sản xuất, chế biến ở nước ngoài. Sau đó, sản phẩm được các đối tác nước ngoài chế biến, đóng gói và xuất khẩu dưới thương hiệu của họ. Điều này khiến giá trị gia tăng và thương hiệu riêng của hàng Việt trên thị trường quốc tế vẫn ở mức khiêm tốn.

Thực tế cho thấy, chỉ một số ít doanh nghiệp có tiềm lực, am hiểu thị trường và xây dựng chiến lược bài bản mới thành công trong việc phát triển thương hiệu riêng, trong khi phần lớn vẫn gặp khó khăn về vốn, công nghệ và năng lực cạnh tranh.

Khát vọng "quốc gia xuất khẩu thương hiệu"

Theo TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn đang loay hoay với bài toán xây dựng thương hiệu, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. Điểm yếu lớn nhất chính là xuất phát điểm thấp, thiếu tầm nhìn dài hạn và nền tảng quản trị thương hiệu bài bản. Đa phần doanh nghiệp chỉ chú trọng đến sản xuất và doanh thu ngắn hạn mà chưa coi thương hiệu là tài sản chiến lược, dẫn đến tình trạng sản phẩm Việt có chất lượng nhưng không có chỗ đứng rõ ràng trên bản đồ thương hiệu quốc tế.

"Trong khi đó, các quốc gia trong khối như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc đã có hàng chục năm đầu tư nghiêm túc để phát triển những thương hiệu đủ sức cạnh tranh toàn cầu. Chính sự đầu tư bài bản này đã giúp họ kiểm soát được toàn bộ chuỗi giá trị, từ sản xuất đến phân phối, tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng và nâng cao giá trị sản phẩm", ông Phong nói và nhấn mạnh hiện nhiều doanh nghiệp Việt vẫn bị mắc kẹt trong vai trò gia công, phụ thuộc thị trường và thiếu chủ động trong khâu định vị thương hiệu.

Do đó, vị chuyên gia cho rằng, để xuất khẩu trở thành động lực bền vững, doanh nghiệp Việt Nam cần đổi mới tư duy, chuyển từ cách làm dựa vào chi phí thấp sang chú trọng tạo dựng giá trị và thương hiệu. Việc mở rộng thị trường phải gắn liền với nâng cao chất lượng sản phẩm, củng cố uy tín doanh nghiệp, từ đó nâng tầm vị thế quốc gia. Thay vì chạy theo số lượng, xuất khẩu cần hướng đến giá trị gia tăng, khẳng định thương hiệu Việt bằng chất lượng và sự khác biệt. Đây chính là nền tảng giúp hàng Việt đứng vững và chinh phục thị trường quốc tế.

Về phía doanh nghiệp, chia sẻ tại Diễn đàn kinh tế tư nhân năm 2025, ông Nguyễn Mạnh Hùng, CEO Nafoods Group cho biết, ngay từ 30 năm trước, tập đoàn đã đặt mục tiêu xây dựng thương hiệu và từng bước định vị trên bản đồ quốc tế. Đến nay, Nafoods đã trở thành một trong những doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu nông sản hàng đầu của Việt Nam. Sản phẩm của tập đoàn đã có mặt tại hơn 70 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó chanh leo là mặt hàng chủ lực, đưa Nafoods vươn lên Top 3 châu Á về xuất khẩu, đồng thời chiếm tới 10% thị phần toàn cầu.

Theo ông Hùng, thành công này là kết quả của chiến lược đầu tư bài bản và tầm nhìn dài hạn. Trong giai đoạn tới, Nafoods cam kết tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), cảm biến IoT và mô hình quản lý chuỗi giá trị tuần hoàn... đây là bước đi chiến lược nhằm nâng cao giá trị gia tăng, xây dựng thương hiệu nông sản Việt trên thị trường quốc tế.

"Nafoods cam kết đồng hành cùng Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp trong sứ mệnh đưa Việt Nam thoát khỏi hình ảnh “quốc gia xuất khẩu nguyên liệu", hướng tới mục tiêu trở thành "quốc gia xuất khẩu thương hiệu", ông Hùng nhấn mạnh và bày tỏ kỳ vọng Việt Nam sẽ vươn lên thành trung tâm chế biến và xuất khẩu nông sản bền vững của thế giới, cung cấp các sản phẩm và giải pháp nông nghiệp xanh, an toàn và tự nhiên, đáp ứng xu hướng tiêu dùng toàn cầu và góp phần nâng cao vị thế quốc gia.

Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) là một hiệp định thương mại tự do giữa 10 nước ASEAN và 5 đối tác là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia và New Zealand. Hiệp định chiếm khoảng 30% của tổng sản phẩm nội địa GDP toàn cầu. Có hiệu lực từ ngày 1/1/2022, RCEP tạo ra một khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới và được kỳ vọng xóa bỏ tới 90% thuế quan trong vòng 20 năm giữa các thành viên.