Không chỉ đưa Việt Nam vươn lên dẫn đầu Đông Nam Á và đứng thứ hai châu Á về chế biến gỗ, ngành gỗ đang góp phần quan trọng trong tạo việc làm cho người lao động. Song, ngành gỗ Việt Nam lại đối mặt với những thách thức mới trước các quy định, rào cản thương mại gắt gao từ thị trường quốc tế.

Ông Ngô Sỹ Hoài -  Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam đã có cuộc trao đổi với Báo Công Thương về các giải pháp trọng tâm giúp ngành gỗ duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu qua việc tận dụng hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có Hiệp định UKVFTA (Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh).

 “Cú huých” từ UKVFTA

 - Thưa ông, đến nay, doanh nghiệp ngành gỗ đã khai thác, tận dụng cơ hội từ UKFTA ra sao trong việc tiếp cận thị trường Vương quốc Anh?

Ông Ngô Sỹ Hoài: Đối với thị trường Vương quốc Anh và tác động của UKVFTA, mức độ tranh thủ lợi thế từ hiệp định này có sự khác biệt rõ rệt giữa các nhóm doanh nghiệp. Một số doanh nghiệp lớn từng xuất khẩu nhiều sang EU đã nhập cuộc rất nhanh. Ngược lại, nhiều các doanh nghiệp nhỏ hơn chưa nhận thức được đầy đủ “cú huých” hiệp định này mang lại và chưa tận dụng được.

Như chúng ta thấy, lợi thế cốt lõi của hầu hết các hiệp định thương mại tự do nằm ở ưu đãi thuế xuất nhập khẩu mà chúng ta được hưởng so với các đối tác khác. Nhưng những yêu cầu đặt ra về môi trường, về đảm bảo an toàn xã hội, rồi yêu cầu về C/O, về xuất xứ đôi khi chúng ta lại thêm gánh nặng chưa tận dụng được lợi thế về giảm thuế hoặc miễn thuế thị trường mang lại.

Về khó khăn khi các doanh nghiệp ngành gỗ xuất khẩu sản phẩm của mình vào thị trường Vương quốc Anh tôi cho rằng có ba nhóm: 

Thứ nhất, đó là các yêu cầu về môi trường, bởi Vương quốc Anh là thị trường tiên phong trong rất nhiều những sáng kiến liên quan đến giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, giảm tác động của mất rừng và suy thoái rừng đối với lại môi trường sinh thái.

Thứ hai, những yêu cầu về an toàn đối với đồ nội thất, ngoại thất bao gồm sử dụng hóa chất, sử dụng các loại sơn dầu hay là yêu cầu về phòng chống cháy cũng đặt ra một số các yêu cầu chúng ta buộc phải tuân thủ trong hiệp định UKVFTA đã đặt ra. Ngoài ra, những yêu cầu liên quan đến lao động, đến đảm bảo các vấn đề về an toàn xã hội nữa chúng ta cũng phải tuân thủ.

Nhưng đi liền với thách thức là có cơ hội. UKVFTA đã mang lại những lợi thế được chứng minh bằng những con số. Trước khi có UKVFTA, ngành gỗ của chúng ta chỉ xuất khẩu sang thị trường UK dưới 200 triệu USD. Song, đến năm 2024 chúng ta đã xuất khẩu được trên 230 triệu USD, năm 2025, dự báo có thể được từ 250 - 260 triệu USD.

- Mặc dù có những lợi thế từ UKVFTA, tuy nhiên, trước các hàng rào thương mại của thị trường, Hiệp hội đã phối hợp đã có những hỗ trợ gì để giúp doanh nghiệp trong ngành tận dụng các FTA trong đó có UKVFTA?

Ông Ngô Sỹ Hoài: Trong thời gian qua, chúng tôi đặc biệt chú ý đến các khóa đào tạo, đào tạo về những lợi thế mà các hiệp định thương mại tự do trong đó có Hiệp định UKVFTA, EVFTA hay CPTPP mang lại cho sản phẩm gỗ Việt. Thông thường các hiệp định sẽ đi liền với ưu đãi về thuế, một số các yêu cầu về môi trường, về xã hội, về C/O mà các doanh nghiệp phải tuân thủ mới được giảm thuế hoặc miễn thuế.

Ngoài ra, chúng tôi cũng tăng cường năng lực cho các doanh nghiệp, đặc biệt là năng lực quản trị doanh nghiệp, đảm bảo truy xuất nguồn gốc của nguyên liệu gỗ theo yêu cầu của EVFTA, của UKVFTA. Tiếp đó, chúng tôi đã tăng cường xúc tiến thương mại.

Đó là tham gia các hội chợ chuyên ngành về gỗ và sản phẩm gỗ tại Vương quốc Anh; đẩy mạnh xúc tiến các cuộc gặp gỡ B2B để kết nối doanh nghiệp hai bên thông qua cả hình thức trực tiếp và trực tuyến. Đây được coi là hình thức quan trọng giúp doanh nghiệp gỗ trong nước kết nối hiệu quả với các đối tác Anh.

Biến thách thức thành lợi thế

- Trong bối cảnh thương mại toàn cầu có nhiều biến động, theo ông việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu đóng vai trò quan trọng ra sao?

Ông Ngô Sỹ Hoài: Về vấn đề đa dạng hóa thị trường, Hiệp hội chúng tôi luôn nhắc nhở các doanh nghiệp phải coi đây là yêu cầu then chốt trong quản trị rủi ro khi đầu tư vào ngành gỗ.

Như, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ lên tới 9,5 tỷ USD mỗi năm, trong khi chiều ngược lại chúng ta mới chỉ nhập khẩu khoảng 500 triệu USD gỗ nguyên liệu, sự chênh lệch này đang tạo ra mức mất cân bằng thương mại rất lớn.

Ngược lại, đối với thị trường Anh, chúng ta hoàn toàn không có mối quan ngại hay sự lo sợ nào ngay cả khi kim ngạch tăng gấp đôi. Hiện nay, Việt Nam xuất khẩu sang Anh khoảng 250 - 260 triệu USD. Với quy mô dân số gần 70 triệu người và nhu cầu nội thất lớn, chắc chắn thị trường Vương quốc Anh sẽ không coi mức xuất siêu đó gây ra những áp lực thương mại như các thị trường khác.

Từ kinh nghiệm của hiệp hội, chúng tôi thấy nhiều doanh nghiệp không lớn lên được, thậm chí nguy cơ phá sản vì cứ vay vốn ngân hàng tập trung xuất khẩu vào một thị trường, đến lúc gặp “rung lắc” không thể chống chịu. Ngược lại, nhiều đơn vị biết đa dạng hóa sản phẩm, đi trước đón đầu, chủ động tung ra mẫu mã mang giá trị văn hóa Việt và chuyên tâm đa dạng hóa thị trường vẫn tăng trưởng đều hàng năm.

- Vậy, thời gian tới, theo ông, doanh nghiệp gỗ cần những kế hoạch hành động cụ thể ra sao để tận dụng UKVFTA đa dạng hóa thị trường?

Ông Ngô Sỹ Hoài: Kinh nghiệm cho thấy, các doanh nghiệp tại miền Nam rất chịu khó đầu tư chi phí lớn để đưa sản phẩm tham gia các hội chợ quốc tế. Họ không đặt nặng việc phải ký kết ngay bao nhiêu hợp đồng mà coi đó là cơ hội học hỏi, tìm kiếm và mở rộng thị trường; nhờ vậy đầu ra sản phẩm không ngừng tăng trưởng.

Ngược lại, tôi phải thẳng thắn rằng nhiều doanh nghiệp phía Bắc vẫn còn thói quen "ăn đong", rất ít tham dự hội chợ và thường không đi nếu thiếu sự hỗ trợ của cơ quan chức năng. Tâm lý này cần phải thay đổi bởi Việt Nam hiện đã là một quốc gia lớn, một nền kinh tế lớn, đặc biệt là trong ngành gỗ. 

Ngoài ra, một vấn đề đặc biệt quan trọng là lâu nay chúng ta chủ yếu gia công cho các nhà buôn lớn của nước ngoài. Việc thiếu hụt các thiết kế riêng và thương hiệu độc lập đã dẫn đến tình trạng chúng ta 'làm nhiều nhưng hưởng ít'. Phần giá trị gia tăng mà chúng ta nhận về hiện quá khiêm tốn so với công sức bỏ ra, bởi chúng ta hoàn toàn phụ thuộc vào thiết kế và chuỗi phân phối của đối tác. 

Đến nay, khi sản phẩm gỗ Việt Nam đã đặt chân đến 168 quốc gia và vùng lãnh thổ, khẳng định vị thế vững chắc trên thương trường quốc tế, diện mạo ngành lâm nghiệp đã thay đổi hoàn toàn. Trong bối cảnh thị trường toàn cầu đầy "rung lắc", đầy khó khăn, hy vọng các doanh nghiệp ngành gỗ sẽ chủ động quan sát, nhạy bén với thời cuộc và phải hành động quyết liệt hơn nữa.

- Xin cảm ơn ông!

Nhằm thúc đẩy hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA, trong đó có UKVFTA, Bộ chỉ số FTA Index đã được Bộ Công Thương triển khai xây dựng. Đây là công cục đo lường các chỉ số về tuyên truyền, phổ biến thông tin của các địa phương; tiếp cận các văn bản quy phạm pháp luật của doanh nghiệp, tận dụng các FTA và hỗ trợ doanh nghiệp của địa phương…