Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển, kiêm nhiệm Đan Mạch, Na Uy, Iceland, Latvia thông tin, Đạo luật kinh tế tuần hoàn châu Âu đang định hình lại nền kinh tế để tăng cạnh tranh và tự chủ chiến lược.

Dự kiến được ban hành vào cuối năm 2026, Đạo luật kinh tế tuần hoàn của Ủy ban châu Âu sẽ là bước đi tiếp theo sau Kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn 2020, với mục tiêu cải tổ khung pháp lý hiện hành để đưa EU tiến gần hơn đến một nền kinh tế xanh, tuần hoàn và có sức cạnh tranh quốc tế.

Theo bà Jessika Roswall - Ủy viên Môi trường châu Âu, đạo luật không nhằm tạo thêm quy định mới mà tập trung điều chỉnh lại hệ thống chính sách hiện có để đảm bảo hiệu quả kinh tế trong bối cảnh địa chính trị đầy biến động. “Các chỉ số về tuần hoàn còn quá thấp. Đã đến lúc châu Âu cần hành động quyết liệt hơn để tận dụng chất thải như một nguồn tài nguyên chiến lược”, bà nhấn mạnh.

Một trọng tâm của đạo luật sẽ là sửa đổi Chỉ thị về rác thải thiết bị điện và điện tử, vốn đã giúp tăng gấp 10 lần lượng rác điện tử được xử lý trong gần hai thập kỷ qua. Tuy nhiên, nhiều nước thành viên vẫn chưa đạt chỉ tiêu và lượng rác bị xuất khẩu bất hợp pháp còn lớn.

Đạo luật mới sẽ đẩy mạnh thu hồi nguyên liệu thô quan trọng các vật liệu như đất hiếm, coban, magie - vốn thiết yếu cho công nghiệp điện tử và năng lượng tái tạo. Mục tiêu của EU là đạt tỷ lệ tái chế 25% cho nhóm nguyên liệu này, từ mức chưa đến 1% hiện nay.

Một cải cách lớn khác là thúc đẩy xây dựng thị trường chung cho rác thải trong nội khối, giảm bớt sự phân mảnh do các quy định riêng lẻ ở từng quốc gia, nhất là liên quan đến Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí tuân thủ mà còn tạo ra dòng vật liệu thứ cấp ổn định phục vụ công nghiệp chế biến.

Luật mới cũng sẽ mở rộng phạm vi áp dụng sang các ngành có tỷ lệ chất thải cao như xây dựng, dệt may và ô tô, đồng thời cập nhật các chỉ thị liên quan đến xử lý nước thải để khuyến khích tái sử dụng trong tưới tiêu và công nghiệp.

Cùng với thúc đẩy tái chế, châu Âu cũng nhấn mạnh việc kéo dài vòng đời sản phẩm. Quy định thiết kế sinh thái mới có hiệu lực từ năm 2024 yêu cầu các sản phẩm phải dễ tháo rời, sửa chữa và tái chế. Song song đó, châu Âu thúc đẩy “quyền được sửa chữa”, khuyến khích người tiêu dùng sửa thay vì mua mới.

Ngoài ra, Chỉ thị về “Trao quyền cho người tiêu dùng trong chuyển đổi xanh” sẽ đảm bảo người tiêu dùng được cung cấp thông tin minh bạch về độ bền và khả năng sửa chữa của sản phẩm - điều kiện then chốt để thay đổi hành vi tiêu dùng.

Với định hướng xây dựng một thị trường nội bộ khép kín và ưu tiên các vật liệu có thể tái sử dụng, châu Âu đang từng bước siết chặt các quy định với hàng hóa nhập khẩu. Doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang châu Âu - đặc biệt trong các lĩnh vực điện - điện tử, dệt may, đồ gia dụng nên chủ động cập nhật các yêu cầu về thiết kế sinh thái, tỷ lệ tái chế, ghi nhãn về độ bền và khả năng sửa chữa, cũng như kiểm tra các nghĩa vụ liên quan đến Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất. Chuẩn bị từ sớm sẽ là lợi thế cạnh tranh lớn khi các quy định mới có hiệu lực sau 2026.