Theo Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), đến nay đã có 39 vụ việc điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại. Thời gian tới, quy định về điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại sẽ ngày càng được các nước tập trung xây dựng và phát triển. Điều này đặt ra những thách thức đối với doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Ông Vũ Huy Đông - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hưng Yên, Chủ tịch Công ty Cổ phần Damsan chia sẻ với Báo Công Thương về các giải pháp ứng phó của doanh nghiệp.

Doanh nghiệp còn thiếu kinh nghiệm ứng phó

- Trong bối cảnh xu hướng bảo hộ gia tăng, điều này đang tác động như thế nào đến hoạt động xuất khẩu, trong đó có ngành xơ sợi, dệt may, thưa ông?

Ông Vũ Huy Đông: Công ty Cổ phần Damsan chúng tôi hiện có hai ngành hàng chủ lực là xơ sợi, dệt may và pin năng lượng mặt trời. Với xơ sợi, dệt may, công ty đang xuất khẩu chủ yếu sang Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản và Hàn Quốc. Hiện tại, xơ sợi đây là nhóm sản phẩm đầu vào quan trọng của ngành dệt may, nên trong tương lai gần, việc bị điều tra chống bán phá giá là điều gần như tất yếu.

Đối với ngành pin năng lượng mặt trời, Công ty Damsan hiện đang triển khai dự án đầu tư nhà máy pin điện mặt trời áp mái công suất khoảng 3 GW. Trong đó, dây chuyền đầu tiên với công suất 700 MW/năm đã đi vào sản xuất. Tuy nhiên, sản phẩm bị Hoa Kỳ áp mức thuế rất cao, khiến chúng tôi không thể xuất khẩu vào thị trường này. 

Chúng tôi xác định rằng khi đã đầu tư vào các ngành có kim ngạch xuất khẩu lớn, doanh nghiệp phải chấp nhận khả năng bị điều tra phòng vệ thương mại, như biện pháp chống bán phá giá. Bởi, mục tiêu của các biện pháp này là bảo hộ ngành sản xuất trong nước của quốc gia nhập khẩu.

- Dưới góc độ ngành hàng, trước việc thị trường "siết chặt" phòng vệ thương mại, doanh nghiệp đang gặp khó khăn gì trong nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu?

Ông Vũ Huy Đông: Đối với ngành dệt may, hiện khó khăn lớn nhất là khâu hoàn tất tẩy nhuộm. Đây là “nút thắt” mà hầu hết doanh nghiệp đều gặp phải. Khi không thể tự sản xuất vải trong nước, doanh nghiệp buộc phải nhập khẩu. Như vậy rất dễ vi phạm quy tắc xuất xứ trong các Hiệp định thương mại tự do như CPTPP hay EVFTA. Các thị trường lớn như Hoa Kỳ lại truy xuất nguồn gốc rất gắt gao, nên nguy cơ bị điều tra hoặc áp thuế là rất cao.

Riêng với ngành xơ sợi, chúng tôi có phần thuận lợi hơn vì khoảng 90% bông nguyên liệu nhập khẩu từ Hoa Kỳ, do đó nước này ít có xu hướng đánh thuế cao với mặt hàng xơ sợi Việt Nam, bởi nguồn gốc đầu vào là bông của chính họ.

Dẫu vậy, khó khăn chung của doanh nghiệp Việt Nam vẫn là thiếu kinh nghiệm và kiến thức về các quy định khắt khe của các nước điều tra phòng vệ thương mại, trong đó có biện pháp chống bán phá giá. Việc chuẩn bị hồ sơ, chứng từ ngay từ khâu sản xuất chưa được chú trọng, nên khi xảy ra vụ việc, doanh nghiệp thường không đủ dữ liệu chứng minh rõ ràng nguồn gốc hàng hóa, dẫn tới bị bất lợi trong quá trình điều tra.

Cần chuẩn bị từ sớm và từ xa

- Vậy, từ kinh nghiệm của doanh nghiệp, ông có chia sẻ gì về các giải pháp ứng phó trước các biện pháp phòng vệ thương mại, cũng như doanh nghiệp có đề xuất hỗ trợ gì tới cơ quan quản lý?

Ông Vũ Huy Đông: Thời gian qua, điều quan trọng nhất là chúng tôi bám sát các quy định của pháp luật Việt Nam, đồng thời chủ động cập nhật thông tin về chính sách phòng vệ của từng thị trường. Do mỗi quốc gia có luật chống bán phá giá riêng, doanh nghiệp rất khó nắm bắt hết nếu không chủ động tìm hiểu.

Bên cạnh đó, chúng tôi luôn xác định cần chuẩn bị sớm và từ xa, đồng thời liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp trong chuỗi để cùng nâng cao năng lực sản xuất trong nước, đáp ứng yêu cầu nội địa hóa theo tỷ lệ mà các nước nhập khẩu đặt ra.

Từ thực tế hiện nay, để ứng phó hiệu quả với các biện pháp phòng vệ thương mại của thị trường, doanh nghiệp cần thực hiện ba điều quan trọng. Trước hết là làm việc minh bạch và trung thực, tuân thủ nghiêm các quy định của pháp luật. 

Tiếp theo, cần nghiên cứu, tham khảo ý kiến của các cơ quan thương mại Việt Nam tại nước sở tại, nhằm nắm rõ yêu cầu cụ thể và cách thức hợp tác. Cuối cùng, doanh nghiệp phải chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, chứng từ, đặc biệt là chứng minh rõ ràng xuất xứ nguồn gốc của tất cả sản phẩm cấu thành nên hàng xuất khẩu, từ nguyên liệu chính cho tới phụ liệu.

Về kiến nghị tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp ngành sợi, trước hết, cần giải quyết điểm nghẽn ở khâu tẩy nhuộm. Các địa phương cần mở rộng quy hoạch các khu, cụm công nghiệp tập trung cho ngành tẩy nhuộm, có hệ thống xử lý môi trường tập trung, nhằm khuyến khích đầu tư trong nước. Song song đó, các doanh nghiệp nên làm việc với đối tác nhập khẩu để họ chỉ định các nhà máy Việt Nam tham gia vào chuỗi sản xuất của họ.

Nếu Nhà nước tháo gỡ được “nút thắt” về vải, toàn bộ ngành dệt may sẽ được tiếp sức mạnh mẽ, bởi các vụ điều tra phòng vệ thương mại phần lớn tập trung vào vải và nguyên phụ liệu.

Xin cảm ơn ông!

Nhằm ứng phó với điều tra phòng vệ thương mại, các doanh nghiệp cần tập trung vào quản trị chuỗi cung ứng và thực hiện chuyển đổi số. Mọi quy trình, từ nguyên vật liệu chính đến nguyên phụ liệu đều phải được quản lý chặt chẽ về nguồn gốc, xuất xứ.