Hệ sinh thái kết nối thị trường

Trong hành trình chuyển đổi số quốc gia, không phải tất cả đều có xuất phát điểm giống nhau. Giữa những guồng quay công nghệ hiện đại, vẫn còn những vùng đất nơi internet chỉ vừa mới đến, nơi tín hiệu Wi-Fi yếu hơn tín hiệu của thiên nhiên và nơi người nông dân vẫn chưa quen nhìn thấy sản phẩm của mình hiển thị trên một màn hình thay vì chiếc rổ ngoài chợ. Ở những nơi ấy, các hợp tác xã nhất là ở khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đang đối diện với hai lựa chọn: đứng ngoài guồng quay số hóa hoặc bước vào cuộc chơi với những công cụ mới mẻ. Và Chợ sản phẩm trực tuyến vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (Vcamart.vn)đã xuất hiện như một chiếc cầu nối số, giúp rút ngắn khoảng cách giữa người sản xuất và người tiêu dùng.

Việc ra đời của Vcamart.vn không chỉ mang tính biểu tượng cho khát vọng số hóa nông sản vùng cao mà còn là bước đi thực tiễn để chuyển hóa mô hình hợp tác xã truyền thống sang kinh tế số. Trong bối cảnh chi phí vận hành cao, hạ tầng yếu, thì một chợ trực tuyến với sự bảo chứng bởi Liên minh Hợp tác xã Việt Nam có thể xem là cứu cánh để các hợp tác xã tiếp cận thị trường mà không cần đầu tư vào những gian hàng vật lý.

Các đại biểu ấn nút khai trương Chợ sản phẩm trực tuyến vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Ảnh: Huyền Trang

Tại hội nghị “Nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và khai trương chợ sản phẩm trực tuyến cho hợp tác xã và thành viên đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi”, diễn ra mới đây tại Thái Nguyên, sự kiện ra mắt Vcamart.vn đánh dấu cột mốc mới cho nỗ lực đưa sản phẩm từ núi rừng lên sàn số. Bà Đặng Thị Huyền, Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp Huyền Hân (Thái Nguyên) nhìn nhận, đây là một nền tảng “được làm bởi người trong cuộc”, khi chính Liên minh Hợp tác xã Việt Nam là đơn vị phát triển và vận hành. Uy tín của tổ chức đại diện cho khu vực kinh tế tập thể là yếu tố làm nên niềm tin cho người tiêu dùng, đặc biệt trong bối cảnh gian lận thương mại và thông tin sai lệch đang trở thành rào cản lớn của thương mại số.

Không chỉ là nơi bày bán sản phẩm, Vcamart.vn còn là một hệ sinh thái kết nối thị trường, truyền thông và đào tạo cho các hợp tác xã. Với cấu trúc mở, nền tảng này tích hợp loạt công nghệ hiện đại như AI dịch ngôn ngữ, công cụ vận hành gian hàng, phân tích dữ liệu người dùng và kết nối thanh toán, logistics. Giao diện thân thiện, tương thích với cả thiết bị di động giúp những người ít kinh nghiệm công nghệ cũng có thể vận hành gian hàng một cách dễ dàng. Hệ thống phân loại sản phẩm theo ngành hàng và địa phương cũng được thiết kế tối ưu để tăng tính kết nối và nhận diện thương hiệu vùng miền.

Một trong những bệ đỡ quan trọng cho Vcamart.vn chính là sự đồng hành từ hệ thống Bưu điện Việt Nam. Sự hợp tác chiến lược giữa Liên minh Hợp tác xã Việt Nam và Tổng công ty Bưu điện Việt Nam không chỉ là một bản ký kết trên giấy, mà đã được cụ thể hóa bằng những chính sách thiết thực. Tại Thái Nguyên, Bưu điện tỉnh đã triển khai giảm giá cước vận chuyển ít nhất 5% theo sản lượng cho các hợp tác xã thành viên, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quy trình đóng gói và vận chuyển đúng chuẩn thương mại điện tử. Đây là những hỗ trợ mang tính nền tảng, giúp hợp tác xã vùng núi giảm gánh nặng logistics, một trong những rào cản lớn nhất trong quá trình đưa nông sản lên sàn.

Không chỉ có vậy, Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường, đơn vị trực thuộc Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đã chủ trì tổ chức hàng trăm lớp đào tạo tại 52 tỉnh, thành. Từ kỹ năng cơ bản như: Sử dụng máy tính, điện thoại thông minh, đến những nội dung nâng cao như: Xây dựng thương hiệu, livestream bán hàng, giao tiếp thương mại,… mọi hoạt động đều hướng tới mục tiêu cốt lõi giúp hợp tác xã và thành viên không chỉ làm quen mà còn chủ động làm chủ nền tảng công nghệ. Đây là điểm then chốt để họ không bị tụt lại trong cuộc chơi kinh tế số.

Với Vcamart.vn, hàng nông sản từ vùng sâu, vùng xa không còn đứng ngoài cuộc chơi số, mà đã bắt đầu hành trình chinh phục người tiêu dùng cả nước. Ảnh: Ngân Thương

Còn nhiều rào cản

Tuy nhiên, con đường chuyển đổi số không chỉ có ánh sáng của công nghệ mà còn đầy chông gai của thực tế. Theo TS. Lê Tuấn An, Viện trưởng Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường khó khăn lớn nhất chính là hạ tầng và khả năng tiếp cận công nghệ thông tin tại các vùng sâu, vùng xa. Dù Vcamart.vn đã được thiết kế đơn giản, nhưng với nhiều người dân lần đầu tiếp xúc với thương mại điện tử, việc tạo tài khoản, đăng sản phẩm hay xử lý đơn hàng vẫn là một hành trình đầy thử thách.

Bà Đặng Thị Huyền cũng thẳng thắn cho rằng, nhiều hợp tác xã chưa thể vận hành tốt gian hàng vì thiếu kỹ năng chụp ảnh, quay video, viết nội dung hay triển khai truyền thông hiệu quả. Trong khi đó, người tiêu dùng, nhất là thị trường quốc tế lại mua hàng bằng mắt và cảm xúc. “Một sản phẩm thiếu hình ảnh chất lượng, không có câu chuyện thương hiệu, sẽ rất khó tạo ấn tượng dù có chất lượng tốt đến đâu”, bà nói, đồng thời khẳng định sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường số, nơi một cú click có thể khiến người dùng rời khỏi gian hàng trong tích tắc, càng làm cho bài toán này trở nên cấp thiết hơn.

Không chỉ về mặt nội dung, các thủ tục liên quan đến thanh toán, vận chuyển, ký hợp đồng hay xử lý rủi ro cũng là những vướng mắc khiến hợp tác xã e dè khi đưa sản phẩm lên môi trường số. Tất cả những điều này nếu không được hỗ trợ kịp thời sẽ làm tăng chi phí vận hành, giảm khả năng chốt đơn, từ đó làm chùn bước những người mới bắt đầu.

Trước thực trạng đó, mô hình hỗ trợ kỹ thuật đa tầng được đề xuất như một giải pháp then chốt. Theo ông Đinh Hồng Thái, Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, cần thiết lập một mạng lưới hỗ trợ kỹ thuật từ trung ương đến địa phương, trong đó Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường đóng vai trò trung tâm, kết nối với các đầu mối tại tỉnh, thành. Các đơn vị này không chỉ hướng dẫn kỹ thuật mà còn đảm bảo cập nhật thông tin và xử lý lỗi hệ thống nhanh chóng, giúp hợp tác xã không bị bỏ lại phía sau.

Cùng với đó, vai trò của Liên minh Hợp tác xã cấp tỉnh, thành cũng được mở rộng khi trở thành “trạm kiểm soát chất lượng đầu tiên”. Việc rà soát sản phẩm, chuẩn hóa thông tin và hình ảnh trước khi đưa lên sàn không chỉ nâng cao uy tín Vcamart.vn mà còn giúp các hợp tác xã cải thiện chất lượng hàng hóa một cách đồng bộ.

Từ góc nhìn doanh nghiệp đã có kinh nghiệm “chinh chiến” trên sàn quốc tế, bà Quách Thị Huyền, Giám đốc Hợp tác xã Ngôi nhà Xanh (Hà Nội), cho rằng, điều quan trọng không chỉ là chọn đúng sàn thương mại điện tử, mà còn là việc đầu tư có trọng điểm. Bà chia sẻ: “Người tiêu dùng quốc tế không chỉ cần sản phẩm đẹp, họ cần cả một câu chuyện đằng sau đó”. Theo bà, để bán được hàng trên môi trường số, hợp tác xã cần xây dựng truyền thông gắn với văn hóa địa phương, cải thiện toàn diện từ đóng gói, logistics đến chăm sóc khách hàng và xử lý khiếu nại, đặc biệt nếu muốn hướng đến thị trường xuất khẩu.

Chợ số Vcamart.vn đã mở, nhưng để nó thực sự trở thành nơi giao thương hiệu quả của khu vực kinh tế tập thể, hành trình còn dài và đòi hỏi nhiều hơn những cái click chuột. Nó cần sự đồng hành có chiều sâu, từ chính sách, hạ tầng, con người đến văn hóa kinh doanh số. Với niềm tin từ người trong cuộc, sự đồng thuận của các bên và quyết tâm từ các hợp tác xã, một hệ sinh thái số cho nông sản Việt bắt đầu từ những hợp tác xã nơi miền núi cao hoàn toàn có thể thành hiện thực.