Niên vụ 2025: Sản lượng kỷ lục, xuất khẩu khởi sắc

Năm 2025 đánh dấu một vụ mùa bội thu của cà phê Sơn La khi toàn tỉnh ước đạt 37.724 tấn cà phê nhân, tăng 41,1% so với 2021 và vượt 12,3% kế hoạch. Năng suất bình quân đạt 11 tấn quả tươi/ha, cho doanh thu 170-200 triệu đồng/ha, lợi nhuận sau chi phí khoảng 140 triệu đồng/ha. Những con số này cho thấy cây cà phê đang thực sự “hái vàng” cho nông dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số.

Thành công không chỉ ở sản lượng, mà còn ở khâu chế biến và xuất khẩu. Trong 6 tháng đầu năm 2025, Sơn La đã xuất khẩu 17.800 tấn cà phê nhân, trị giá gần 70 triệu USD, tăng gần 30% so với cùng kỳ năm trước. Dự kiến cả năm, kim ngạch xuất khẩu đạt 34.000 tấn, trị giá khoảng 100 triệu USD, với thị trường trải rộng từ châu Âu, Bắc Mỹ đến Trung Đông, ASEAN.

Điều đáng chú ý là cà phê Sơn La ngày càng hiện diện trong các phân khúc cao cấp, nhất là cà phê đặc sản, nhờ vào chất lượng hạt Arabica nổi tiếng thơm, chua thanh, hậu ngọt. Các sản phẩm cà phê rang xay, hòa tan, chế biến sâu cũng đang từng bước chinh phục thị trường nội địa và quốc tế, góp phần gia tăng giá trị thay vì chỉ phụ thuộc vào xuất khẩu nguyên liệu thô.

Hệ thống chế biến được đầu tư đồng bộ: hiện có 5 cơ sở chế biến công nghiệp quy mô lớn, hơn 15 cơ sở sơ chế. Đặc biệt, các doanh nghiệp đã chú trọng xử lý chất thải, tận dụng phụ phẩm làm phân bón hữu cơ, qua đó giảm thiểu tác động môi trường, từng bước hình thành mô hình sản xuất xanh. Đây là nền tảng quan trọng cho sự phát triển bền vững lâu dài.

Ít ai ngờ rằng từ những vườn cà phê Arabica được trồng thử nghiệm nhiều thập kỷ trước, đến nay Sơn La đã trở thành thủ phủ cà phê chè lớn nhất cả nước. Tính đến năm 2025, diện tích cà phê toàn tỉnh đạt 24.300 ha, tăng 36% so với năm 2021, khẳng định vị thế của cà phê như một trong những cây trồng chủ lực.

Để phát triển bền vững, Sơn La chú trọng tái canh, ghép cải tạo hơn 2.800 ha vườn già cỗi bằng những giống mới như TH1, TN7, TN9, Starmaya… Việc này không chỉ giúp tăng năng suất, chất lượng mà còn thích ứng tốt hơn với điều kiện thổ nhưỡng và biến đổi khí hậu.

Trên nền tảng đó, tỉnh tập trung xây dựng chuỗi giá trị cà phê khép kín. Các hợp tác xã, doanh nghiệp và nông dân được kết nối thành một hệ thống gắn bó chặt chẽ: từ sản xuất – thu hái – chế biến – tiêu thụ. Nhiều đơn vị đã khẳng định thương hiệu trên thị trường như HTX Bích Thao, Ara-Tay Coffee, Công ty Minh Tiến, Phúc Sinh. Đặc biệt, hơn 1.039 ha cà phê công nghệ cao với 1.560 hộ tham gia đã trở thành mô hình tiêu biểu, ứng dụng quy trình canh tác tiên tiến, giảm sử dụng hóa chất, tăng hiệu quả kinh tế.

Không dừng lại ở khâu sản xuất, Sơn La còn mở rộng diện tích đạt chứng nhận quốc tế: 23.448 ha đạt tiêu chuẩn 4C, RA; 1.120 ha cà phê đặc sản; hàng trăm ha đạt VietGAP, hữu cơ. Đây là “tấm hộ chiếu” giúp cà phê Sơn La tiến vào những thị trường khó tính, đồng thời đáp ứng xu hướng tiêu dùng xanh, sạch, bền vững toàn cầu.

Bà Cầm Thị Mòn, Giám đốc HTX Aratay Coffee Sơn La cho biết, sau khi thành lập HTX vào tháng 3/2020, 14 thành viên và hơn 300 nông hộ liên kết đã tập trung sản xuất dòng cà phê đặc sản, chất lượng cao; tạo ra nhiều sản phẩm được thị trường đón nhận, đạt chứng nhận OCOP của tỉnh Sơn La.

"Trước kia khi chưa thành lập HTX, tôi trồng cà phê, thu hái, sơ chế theo cách thủ công... chất lượng cũng như giá cả không đáp ứng. Từ khi HTX trồng và chế biến cà phê đặc sản, quy mô sản xuất của HTX có 7 nhà màng, các hộ vệ tinh cung cấp quả tươi thì chúng tôi cho hái quả chín 100%, nâng giá cho các hộ" - bà Mòn cho biết.

Hướng tới tương lai bền vững và hội nhập quốc tế

Cà phê Sơn La không chỉ dừng lại ở thành tích hiện tại. Tỉnh đã xây dựng chiến lược phát triển đến năm 2030, tầm nhìn 2035. Mục tiêu đến 2030: diện tích ổn định khoảng 25.000 ha, sản lượng 40.000 tấn; trong đó có 5.950 ha cà phê đặc sản, 18.000 ha đạt chuẩn bền vững quốc tế. Xuất khẩu chiếm 80-85% sản lượng, tỷ lệ chế biến sâu từ 20-25%.

Từ góc độ địa phương, ông Nguyễn Thành Công, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La, chỉ rõ: để chinh phục thị trường khó tính, Sơn La cần tiếp tục phát triển cà phê theo hướng bền vững, đảm bảo quy trình sạch đạt chuẩn quốc tế như RA, 4C, UTZ và tuân thủ các tiêu chuẩn chống phá rừng của EU. Việc tái canh vùng cà già cỗi bằng giống mới chất lượng cao đóng vai trò then chốt để tạo ra sản phẩm cà phê chất lượng hơn.

Trong giai đoạn 2023-2025, tỉnh tập trung tái canh 8.000 ha, phát triển 3.900 ha cà phê đặc sản, xuất khẩu 25.000 tấn. Cà phê trở thành nguồn sinh kế chính cho 18.000 hộ dân, chiếm 6-8% giá trị ngành trồng trọt toàn tỉnh. Xa hơn, đến 2035, Sơn La kỳ vọng giữ vững tỷ lệ xuất khẩu 80-85%, trong đó xuất khẩu cà phê chế biến sâu đạt 25% tổng sản lượng, khẳng định chỗ đứng vững chắc trên thị trường thế giới.

Định hướng này không chỉ giúp Sơn La nâng cao giá trị sản phẩm, mà còn mở rộng cơ hội hội nhập quốc tế, gắn kết với chuỗi cung ứng toàn cầu. Sự phát triển của cà phê gắn liền với các mục tiêu kinh tế, xã hội, môi trường, từ đó góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh, hiện đại và bền vững của Việt Nam.

Cà phê Sơn La đã thực sự bước vào một giai đoạn mới - giai đoạn của bứt phá và hội nhập. Từ một cây trồng truyền thống, nay cà phê không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định và bền vững cho nông dân, mà còn trở thành niềm tự hào của vùng Tây Bắc trên bản đồ cà phê thế giới. Niên vụ 2025 với những con số ấn tượng chính là minh chứng thuyết phục nhất cho sức sống và tiềm năng vô hạn của cây cà phê Sơn La. Con đường phía trước là hội nhập, là bền vững, là khát vọng nâng tầm thương hiệu cà phê Việt Nam trên thị trường toàn cầu.