Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, xuất xứ hàng hóa đã trở thành yếu tố mang tính quyết định để mở rộng thị trường, tận dụng ưu đãi thuế quan và khẳng định vị thế của doanh nghiệp Việt trên bản đồ thương mại toàn cầu. Với ngành gốm sứ, nơi giá trị sản phẩm gắn chặt với tài nguyên, công nghệ và quy trình sản xuất, Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) có vai trò đặc biệt quan trọng và là "giấy thông hành" của các doanh nghiệp xuất khẩu.

Theo ông Nguyễn Quang Mâu – Chủ tịch HĐQT Tổ hợp Công ty cổ phần Gốm Đất Việt, C/O chính là “chìa khóa” giúp doanh nghiệp gốm sứ mở cánh cửa FTA. Thế nhưng, nó không thể có được nếu doanh nghiệp không tự xây dựng nền móng xuất xứ vững chắc ngay từ bên trong.

Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Quang Mâu - Chủ tịch HĐQT Tổ hợp Công ty cổ phần Gốm Đất Việt xoay quanh nội dung này.

Xuất xứ hàng hóa bắt đầu từ nội lực doanh nghiệp

- Ông đánh giá đâu là những giá trị cốt lõi giúp doanh nghiệp xây dựng và chứng minh xuất xứ hàng hóa, đặc biệt trong quá trình thực hiện các thủ tục cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O)?

Ông Nguyễn Quang Mâu: Theo tôi, nếu nói về lợi thế của doanh nghiệp của chúng tôi thì trước hết phải đầu tư vào công nghệ, nguồn lực để tạo ra sản phẩm tốt nhất và chứng minh được chất lượng sản phẩm đó. Chính những nguồn lực ấy là động lực để doanh nghiệp phát triển trong nước và đặc biệt là xuất khẩu.

Ngay từ khi thành lập, Gốm Đất Việt đã xác định cho mình tinh thần tự hào đất sét nung Việt Nam. Không chỉ tiêu thụ trong nước mà phải nghĩ đến việc bươn chải, vươn ra toàn cầu. Mà đã bươn chải thì phải vào những thị trường tiên tiến. Xuất khẩu là vượt trùng dương, khoảng cách rất xa, nên muốn cạnh tranh được thì doanh nghiệp phải toàn diện.

Chúng tôi xác định rất rõ nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm, xây dựng sản phẩm xanh, nhà máy xanh, chất lượng được các cơ quan, ban ngành trong nước khẳng định. Khi đã được khẳng định rồi thì mới nghĩ đến việc vươn ra quốc tế.

Đến nay, chúng tôi đã xuất khẩu sang 56 quốc gia, vùng lãnh thổ. Dù tỷ trọng doanh thu xuất khẩu chỉ chiếm khoảng trên dưới 20% tổng doanh thu, nhưng ý nghĩa rất lớn, bởi đó là sự tự khẳng định mình. Đặc biệt, nhiều thị trường trong số đó là các quốc gia có nền công nghiệp, ngành sét nung rất tiên tiến mà chúng tôi vẫn vào được, đó là niềm tự hào của đất sét nung Việt Nam.

Minh bạch đầu vào là nền tảng của xuất xứ hàng hóa

- Để đáp ứng các yêu cầu ngày càng chặt chẽ về xuất xứ hàng hóa trong bối cảnh hội nhập quốc tế, Gốm Đất Việt đã kiểm soát đầu vào và áp dụng công nghệ như thế nào để bảo đảm tính minh bạch, phù hợp quy định cấp C/O?

Ông Nguyễn Quang Mâu: Hiện nay, thế giới rất coi trọng sản phẩm xanh, môi trường xanh, chống biến đổi khí hậu. Vì vậy, nguồn gốc nguyên liệu phải minh bạch. Mỏ khai thác phải được cấp phép, có chứng chỉ, nhưng không chỉ dừng lại ở giấy phép mà việc tổ chức khai thác phải bài bản, có quy hoạch, tiết kiệm tài nguyên, không ảnh hưởng đến môi trường sinh thái, không tác động tiêu cực đến biến đổi khí hậu của khu vực. Đó là xuất xứ đầu tiên mà doanh nghiệp trên thế giới phải làm.

Khi đã có nguyên liệu, thì phải có máy móc, thiết bị hiện đại. Gốm Đất Việt từng bước lựa chọn thiết bị từ các nước tiên tiến như Đức, Nhật, Ý…, đồng thời cũng tự chủ các thiết bị tự động hóa khác để tạo ra sự đồng bộ. Nhờ đó, chúng tôi nâng cao mức độ cơ giới hóa, tự động hóa, giảm cường độ lao động nặng nhọc cho người lao động, giảm chi phí, hạ giá thành sản xuất.

Đặc biệt, chúng tôi chú trọng đổi mới sáng tạo để tiết kiệm tài nguyên, tiết kiệm năng lượng. Muốn làm được điều đó thì lại quay về thiết bị hiện đại, con người và khả năng làm chủ công nghệ.

Gốm Đất Việt có một bộ phận nghiên cứu riêng là Trung tâm nghiên cứu phát triển khoa học kỹ thuật và công nghệ đổi mới sáng tạo. Nhờ lấy khoa học kỹ thuật làm then chốt, chú trọng nguồn nhân lực chất lượng cao, tạo động lực và cảm hứng cho người lao động, nên dù là doanh nghiệp còn non trẻ, sinh ra đã gặp sóng to gió lớn, đến nay chúng tôi vẫn rất tự tin, tự hào.

- Trong quá trình chứng minh xuất xứ hàng hóa và hướng đến hưởng ưu đãi thuế quan, doanh nghiệp đã tiếp cận các thị trường Việt Nam tham gia Hiệp định thương mại tự do như thế nào?

Ông Nguyễn Quang Mâu: Gần đây, chúng tôi mới nhận ra rằng Việt Nam có nhiều đại sứ quán, tham tán thương mại ở nước ngoài có bộ phận hỗ trợ doanh nghiệp rất tốt, nắm rõ nhu cầu từng quốc gia, thậm chí từng vùng thị trường.

Trong dịp tham gia Hội chợ triển lãm quốc tế tại Seoul (Hàn Quốc) mới đây, chúng tôi đã đến Đại sứ quán Việt Nam tại Seoul và được tiếp đón rất nồng nhiệt. Đại sứ quán và các cán bộ đã gợi mở nhiều hướng đi, khuyến nghị doanh nghiệp cần liên kết chặt chẽ với các đại sứ quán, tham tán thương mại để được tư vấn, hỗ trợ thông tin thị trường.

Trước đây, chúng tôi chủ yếu dựa vào nội lực, tự tìm kiếm đối tác, tự bươn chải, thông qua Internet, thông qua gặp gỡ trực tiếp và xây dựng quan hệ truyền thống với các đối tác nước ngoài. Nhưng qua lần tiếp xúc này, chúng tôi nhận thấy cần mở ra một hướng mới đó là tăng cường kết nối với đại sứ quán, tham tán thương mại, với phòng thương mại, công nghiệp địa phương. Nếu cứ mày mò tự làm thì sẽ mất rất nhiều thời gian, bỏ lỡ nhiều cơ hội.

Chúng tôi cũng đang nghĩ đến việc tự đánh giá vị thế của mình trong bối cảnh thế giới, kể cả việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo để biết mình đang ở đâu, từ đó xác định hướng phát triển phù hợp.

Doanh nghiệp chủ động là điều kiện tiên quyết để tận dụng C/O

- Ông có khuyến nghị gì đối với các doanh nghiệp ngành gốm sứ trong việc tiếp cận thị trường quốc tế thông qua C/O và các ưu đãi từ các FTA?

Ông Nguyễn Quang Mâu: Theo tôi, muốn có C/O thì trước hết doanh nghiệp phải tự xây dựng chất lượng của mình, từ công nghệ, nguồn lực, nguồn tài nguyên đến chất lượng sản phẩm và các chứng chỉ được công nhận. Trước đây, khi chúng tôi tự làm thì thấy mọi thứ khá trôi chảy và phát triển.

Nhưng đến nay, doanh nghiệp cần tiếp tục tận dụng thông tin từ các cơ quan như Sở Công Thương địa phương, Bộ Công Thương, cũng như báo chí để đẩy mạnh truyền thông, lan tỏa thông tin. Qua đó, mở rộng cơ hội tiêu thụ sản phẩm trong nước và đặc biệt là thị trường nước ngoài.

- Xin cảm ơn ông!

Xuất khẩu sản phẩm gốm sứ của Việt Nam trong những năm qua tăng trưởng tích cực với tốc độ tăng trưởng kép đạt 3,9%/năm trong giai đoạn 2020 – 2024. Với tốc độ tăng trưởng này, Việt Nam vươn lên vị trí thứ 17 thế giới về xuất khẩu gốm sứ toàn cầu, xếp thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á, chỉ sau Thái Lan.