Trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng đề cao tính minh bạch và tuân thủ quy tắc xuất xứ, việc triển khai hệ thống cấp chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) điện tử đang tạo ra bước chuyển quan trọng đối với cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Bình Minh, đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, việc số hóa quy trình cấp C/O đã tạo ra thay đổi mang tính “bước ngoặt” đối với nhiều SME. Trước đây, không ít doanh nghiệp dù có đơn hàng xuất khẩu nhưng vẫn e ngại thực hiện C/O do thủ tục rườm rà, phải đi lại nhiều lần giữa các cơ quan, chi phí phát sinh lớn so với quy mô sản xuất. Khi C/O được cấp trực tuyến, quy trình được chuẩn hóa và minh bạch hơn, doanh nghiệp có điều kiện tiếp cận ưu đãi thuế quan một cách thực chất, thay vì chỉ dừng ở tiềm năng trên giấy.

Thực tế từ các ngành hàng xuất khẩu cho thấy tác động rõ nét của C/O điện tử. Trong lĩnh vực nông sản, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu trái cây, cà phê, hạt điều, hồ tiêu đã gia tăng đáng kể tỷ lệ lô hàng xin cấp C/O để hưởng thuế suất ưu đãi tại thị trường EU và các nước thuộc CPTPP. Với mặt hàng cà phê rang xay xuất khẩu sang EU, việc đáp ứng quy tắc xuất xứ theo EVFTA giúp thuế nhập khẩu giảm từ mức 7–11% xuống 0%. Mức chênh lệch này tạo lợi thế cạnh tranh rõ rệt về giá, nhất là trong bối cảnh chi phí logistics và nguyên liệu đầu vào vẫn ở mức cao.

Theo đánh giá của các doanh nghiệp, trước khi áp dụng C/O điện tử, nhiều lô hàng nông sản dù đủ điều kiện xuất xứ nhưng vẫn không xin cấp C/O do thủ tục phức tạp, thời gian xử lý kéo dài. Điều này khiến doanh nghiệp bỏ lỡ ưu đãi thuế, làm giảm sức cạnh tranh của hàng Việt so với sản phẩm từ các nước đã tận dụng tốt FTA. Khi quy trình được số hóa, việc nộp hồ sơ, theo dõi trạng thái xử lý và nhận kết quả trở nên thuận tiện hơn, giúp doanh nghiệp chủ động trong kế hoạch xuất khẩu.

Ở ngành dệt may – lĩnh vực chịu áp lực lớn từ quy tắc xuất xứ “từ sợi trở đi” – cải cách thủ tục C/O cũng mang lại lợi ích thiết thực. Nhiều doanh nghiệp dệt may quy mô vừa cho biết, việc rút ngắn thời gian xử lý không chỉ giúp giảm chi phí hành chính mà còn hạn chế rủi ro chậm tiến độ giao hàng, yếu tố đặc biệt quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu vốn đòi hỏi tính chính xác cao.

Theo ông Nguyễn Bình Minh, C/O điện tử không chỉ là công cụ cải cách thủ tục hành chính, mà còn góp phần thay đổi tư duy của doanh nghiệp về xuất khẩu chính ngạch. Khi chi phí tuân thủ giảm, thủ tục minh bạch và dễ tiếp cận, SME có động lực làm đúng ngay từ đầu, đầu tư bài bản hơn vào hồ sơ xuất xứ, quản lý chuỗi cung ứng và truy xuất nguồn gốc. Đây chính là nền tảng để doanh nghiệp nâng cao uy tín, mở rộng thị trường và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ở góc độ quản lý nhà nước, Bộ Công Thương giữ vai trò trung tâm trong triển khai C/O điện tử thông qua việc vận hành Hệ thống quản lý và cấp C/O trực tuyến (eCoSys), kết nối với Cổng thông tin một cửa quốc gia và ASEAN. Việc mở rộng cấp C/O điện tử cho hầu hết các mẫu C/O ưu đãi và không ưu đãi đã giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, giảm tiếp xúc trực tiếp, đồng thời tăng tính minh bạch và khả năng giám sát. Bộ Công Thương cũng thường xuyên ban hành hướng dẫn kỹ thuật, tổ chức tập huấn cho địa phương và doanh nghiệp, qua đó bảo đảm cải cách C/O đi vào thực chất, hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu bền vững.