Từ cải cách thủ tục đến nâng sức cạnh tranh hàng xuất khẩu

Trong bối cảnh nhu cầu gạo và cá tra tại các thị trường ASEAN, Trung Quốc và nhiều đối tác FTA tiếp tục duy trì ở mức cao, các yêu cầu về xuất xứ hàng hóa ngày càng trở nên chặt chẽ và mang tính quyết định đối với khả năng hưởng ưu đãi thuế quan. Với các ngành hàng chủ lực của An Giang, đặc biệt là gạo và cá tra, việc tận dụng hiệu quả C/O không còn là lợi thế bổ sung, mà đã trở thành điều kiện bắt buộc để duy trì năng lực cạnh tranh.

Từ ngày 1/7/2025, việc phân cấp thẩm quyền cấp C/O từ Bộ Công Thương về địa phương theo Nghị định 146/2025/NĐ-CP và Thông tư 40/2025/TT-BCT được xem là một bước cải cách quan trọng, tạo chuyển biến rõ nét trong hoạt động xuất khẩu tại An Giang. Theo đó, UBND tỉnh đã ủy quyền cho Sở Công Thương tỉnh An Giang trực tiếp cấp 36 mẫu C/O, bao gồm cả ưu đãi và không ưu đãi.

Trao đổi với Báo Công Thương, ông Nguyễn Thống Nhất, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh An Giang cho biết, việc hoàn thiện mô hình phân cấp cấp C/O đã giúp doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh, đặc biệt là doanh nghiệp gạo và thủy sản, rút ngắn đáng kể thời gian xử lý hồ sơ so với trước đây.

“Sau khi thẩm quyền cấp C/O được phân cấp về địa phương, doanh nghiệp có thể nộp và giải quyết hồ sơ trực tiếp tại Sở Công Thương An Giang, không còn phải qua khâu xét duyệt ở cơ quan trung ương như trước. Điều này giúp tiết kiệm rất lớn thời gian, chi phí và tạo sự chủ động cho doanh nghiệp trong tổ chức sản xuất, xuất khẩu”, ông Nguyễn Thống Nhất nhấn mạnh.

Thực tế cho thấy, với các mặt hàng có tính thời vụ cao và yêu cầu tiến độ giao hàng nghiêm ngặt như gạo và cá tra, mỗi ngày chậm trễ trong thủ tục đều có thể làm phát sinh chi phí lưu kho, ảnh hưởng đến hợp đồng và uy tín với đối tác. Việc xử lý hồ sơ C/O nhanh gọn, kịp thời vì vậy trở thành một “đòn bẩy mềm” nhưng có tác động trực tiếp đến hiệu quả xuất khẩu.

Không chỉ rút ngắn thời gian, mô hình phân cấp còn giúp giảm tải khối lượng hồ sơ rất lớn cho Bộ Công Thương, đồng thời tạo điều kiện để địa phương chủ động hơn trong việc hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp sát với thực tiễn ngành hàng.

“Cán bộ địa phương nắm rõ đặc thù vùng nguyên liệu, chuỗi sản xuất của doanh nghiệp gạo, cá tra trên địa bàn. Nhờ đó, việc thẩm tra hồ sơ vừa đảm bảo đúng quy định, vừa linh hoạt, sát thực tế, hạn chế tình trạng phải bổ sung, chỉnh sửa nhiều lần”, ông Nguyễn Thống Nhất chia sẻ.

Chuẩn hóa quy trình, số hóa hồ sơ: Chìa khóa nâng tỷ lệ hưởng ưu đãi FTA

Song song với phân cấp thẩm quyền, Sở Công Thương tỉnh An Giang xác định việc chuẩn hóa quy trình lập hồ sơ và nâng cao chất lượng C/O là yếu tố then chốt để doanh nghiệp thực sự hưởng lợi từ các FTA.

Theo ông Nguyễn Thống Nhất, một trong những giải pháp trọng tâm được Sở triển khai là chuẩn hóa toàn bộ quy trình tiếp nhận, thẩm tra và cấp C/O theo đúng quy định của Bộ Công Thương, đồng thời công khai các hướng dẫn chi tiết về thành phần hồ sơ, cách kê khai biểu mẫu và những lỗi thường gặp.

“Chúng tôi không chỉ cấp C/O, mà còn hướng tới việc đồng hành cùng doanh nghiệp. Sở tăng cường giải đáp vướng mắc, hướng dẫn trực tiếp, thậm chí rà soát hồ sơ trước khi doanh nghiệp nộp chính thức để kịp thời điều chỉnh các nội dung chưa phù hợp với quy tắc xuất xứ”, ông Nguyễn Thống Nhất cho biết.

Đặc biệt, việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và số hóa quy trình cấp C/O đang tạo ra thay đổi rõ rệt. Doanh nghiệp được hướng dẫn sử dụng thành thạo hệ thống cấp C/O điện tử, giúp giảm sai sót trong kê khai, rút ngắn thời gian xử lý và tăng tính minh bạch trong toàn bộ quá trình giải quyết hồ sơ.

Không dừng lại ở đó, An Giang còn đặt mục tiêu mở rộng ứng dụng truy xuất nguồn gốc trong giai đoạn 2025–2026, nhất là đối với ngành gạo và cá tra. Theo đánh giá của Sở Công Thương, việc số hóa hồ sơ nguyên liệu, quá trình chế biến, kho bãi và vận chuyển sẽ giúp doanh nghiệp chứng minh xuất xứ nhanh chóng, chính xác và đáng tin cậy hơn.

“Khi hồ sơ xuất xứ được chuẩn hóa và quản lý đồng bộ trên nền tảng số, doanh nghiệp không chỉ thuận lợi trong việc xin cấp C/O, mà còn giảm rủi ro khi bị kiểm tra, hậu kiểm từ phía đối tác nhập khẩu”, ông Nguyễn Thống Nhất nhấn mạnh.

Để tận dụng tốt hơn ưu đãi thuế quan từ các FTA, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh An Giang cho rằng, doanh nghiệp gạo và thủy sản cần đồng thời thay đổi trong ba khâu then chốt: quản trị chất lượng, liên kết vùng nguyên liệu và chuẩn bị hồ sơ C/O.

Theo đó, việc áp dụng hệ thống quản lý chất lượng đồng bộ, tăng cường liên kết với nông dân và hợp tác xã, cùng với chuẩn hóa quy trình lập và lưu trữ hồ sơ xuất xứ sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ hưởng ưu đãi thuế, mà còn nâng cao uy tín sản phẩm An Giang trên thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, để “đòn bẩy” C/O phát huy hiệu quả bền vững, nỗ lực cải cách của cơ quan quản lý cần song hành với sự chủ động của doanh nghiệp trong chuẩn hóa hồ sơ, minh bạch nguồn nguyên liệu và tuân thủ quy tắc xuất xứ. Khi hai “bánh răng” này vận hành đồng bộ, ưu đãi thuế quan từ các FTA sẽ thực sự chuyển hóa thành lợi thế cạnh tranh cho gạo và cá tra An Giang.