Đòn bẩy thoát nghèo cho đồng bào dân tộc

Vào tháng 7 âm lịch hàng năm, Lạng Sơn lại bắt đầu nô nức chuẩn bị thu hoạch hồng vành khuyên - sản phẩm xứ Lạng được người tiêu dùng ưa chuộng. Cây hồng vốn gắn bó lâu đời với đất Lạng Sơn, nhưng giống hồng vành khuyên chỉ thực sự được biết đến và gây chú ý khoảng hơn chục năm trở lại đây. Người dân huyện Văn Lãng (cũ) ban đầu trồng tự phát trong vườn nhà, chủ yếu để phục vụ nhu cầu gia đình. Với đặc trưng quả nhỏ nhắn, màu vàng óng khi chín, hồng vành khuyên có vị ngọt dịu, giòn tan, dễ ăn, lại được ưa chuộng trên thị trường nên dần trở thành loại quả được tìm mua nhiều mỗi độ thu về.

Thấy hiệu quả, bà con đồng bào dân tộc thiểu số Tày, Nùng, Dao... đã mạnh dạn mở rộng diện tích. Đến nay, hồng vành khuyên được nhân rộng trên nhiều địa bàn như xã Hoàng Văn Thụ, Văn Lạng, Trấn Ninh, Na Sầm… Diện tích trồng đã lên tới hàng trăm héc-ta, với năng suất ổn định, sản lượng ước đạt hàng nghìn tấn quả mỗi năm.

Nhiều hộ gia đình trước kia chỉ quen với cây ngô, cây sắn cho thu nhập thấp, nay chuyển đổi sang trồng hồng vành khuyên đã có nguồn thu nhập khá. Trung bình một héc-ta hồng vành khuyên có thể mang lại doanh thu hàng trăm triệu đồng, gấp nhiều lần so với cây trồng truyền thống.

Chính quyền địa phương đánh giá hồng vành khuyên không chỉ là cây kinh tế đơn thuần mà còn mang giá trị văn hóa - du lịch. Vào mùa thu hoạch, vườn hồng vàng rực như trải thảm, thu hút nhiều du khách đến tham quan, trải nghiệm, góp phần quảng bá sản phẩm ra ngoài tỉnh.

Điểm đáng ghi nhận là cây hồng vành khuyên đã trở thành cứu cánh cho nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số trong vùng. Ông Lăng Văn Toại, một hộ dân người Tày ở xã Hoàng Văn Thụ chia sẻ: “Trước đây gia đình tôi quanh năm chỉ trông vào vài sào ngô, thu chẳng đủ ăn. Từ khi chuyển sang trồng hồng vành khuyên, mỗi vụ tôi có thể bán vài tấn quả, thu về hơn trăm triệu đồng, cuộc sống đã khá lên nhiều”.

Không chỉ mang lại nguồn thu trực tiếp từ quả tươi, hồng vành khuyên còn được chế biến thành nhiều sản phẩm đa dạng: hồng treo gió, hồng sấy dẻo, mứt hồng... giúp tăng giá trị gia tăng, kéo dài thời gian tiêu thụ. Một số hợp tác xã và tổ hợp tác đã hình thành, hỗ trợ bà con về kỹ thuật canh tác, bao tiêu sản phẩm, đưa hồng vành khuyên vào hệ thống siêu thị và sàn thương mại điện tử.

Thời gian qua, HTX Nông sản Toàn Thương, xã Na Sầm đã phát huy được vai trò liên kết trong khâu sản xuất, tiêu thụ sản phẩm cho người trồng hồng. Bà Vương Thị Thương, dân tộc Nùng, Giám đốc HTX cho biết: HTX được thành lập từ năm 2023 với 7 thành viên, diện tích hồng Vành khuyên khoảng 10 ha. Từ khi đi vào hoạt động đến nay, HTX đã phối hợp với các cơ quan chuyên môn tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật trồng và chăm sóc cây hồng vành khuyên theo hướng hữu cơ, VietGAP cho các hộ thành viên HTX cũng như các hộ trồng hồng có liên kết với các HTX (hiện HTX liên kết với các HTX và trên 100 hộ trồng hồng vành khuyên). Bên cạnh đó, để nâng cao giá trị cây hồng vành khuyên, HTX còn tập trung phát triển mô hình hồng treo gió… Năm 2024, HTX đã tiêu thụ trên 500 tấn hồng vành khuyên cho người dân, lợi nhuận của HTX đạt khoảng 1,6 tỷ đồng.

Sự thay đổi trong cơ cấu cây trồng đã tạo chuyển biến rõ rệt về đời sống kinh tế - xã hội. Nhiều hộ gia đình vốn thuộc diện nghèo đã vươn lên khá giả nhờ cây hồng vành khuyên. Không chỉ vậy, cây trồng này còn góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa, khi bà con kết hợp mùa thu hoạch hồng với các lễ hội truyền thống, tạo điểm nhấn cho du lịch cộng đồng.

Hướng đi bền vững cho đặc sản vùng cao

Để hồng vành khuyên thực sự trở thành cây chủ lực bền vững, các chuyên gia cho rằng cần tập trung vào ba yếu tố: chất lượng, thương hiệu và thị trường. Bên cạnh việc mở rộng diện tích, điều quan trọng là hướng đến trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lạng Sơn đang xây dựng kế hoạch quảng bá hồng vành khuyên qua hội chợ, tuần lễ nông sản, đồng thời kết nối với các doanh nghiệp xuất khẩu. Nhiều khả năng, trong thời gian tới, quả hồng vành khuyên không chỉ hiện diện trên thị trường trong nước mà còn có cơ hội xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc.

Từ sự chủ động của người dân và sự quan tâm, hỗ trợ của Nhà nước, việc liên kết trong sản xuất, kinh doanh hồng vành khuyên trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đã đạt được những kết quả tích cực. Diện tích hồng trồng theo tiêu chuẩn chất lượng được nhân rộng, người trồng hồng yên tâm về đầu ra cho sản phẩm. Thời gian tới, tỉnh Lạng Sơn xác định trọng tâm là xây dựng các vùng sản xuất hồng tập trung theo hướng hàng hóa, đẩy mạnh việc liên kết từ khâu sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm. Qua đó, tiếp tục góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả kinh tế từ cây hồng vành khuyên cho người dân. Điều này mở ra triển vọng lớn để hồng vành khuyên không chỉ là cây giúp bà con thoát nghèo, mà còn nâng tầm giá trị nông sản địa phương, góp phần khẳng định thương hiệu Lạng Sơn trên bản đồ nông sản Việt Nam.

Từ một cây trồng tự phát, hồng vành khuyên đã bước lên vị thế cây trồng chủ lực, là niềm tự hào của người dân Lạng Sơn. Câu chuyện của hồng vành khuyên là minh chứng sống động cho sự đổi thay ở miền núi, nơi đồng bào dân tộc đang từng ngày vươn lên thoát nghèo, làm giàu chính đáng ngay trên mảnh đất quê hương.