LS Nguyễn Văn Tuấn: Sàn thương mại điện tử Temu liệu có ‘gây sốc để nổi tiếng’?

Để tìm hiểu rõ hơn vấn đề này phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với Luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội).

Thưa luật sư, việc sàn thương mại điện tử Temu chưa được cấp phép hoạt động tại Việt Nam nhưng đã tiến hành quảng cáo rầm rộ vậy có vi phạm pháp luật của Việt Nam hay không? Nếu có mức xử phạt ra sao?

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS

Temu, một nền tảng thương mại điện tử quốc tế từ Trung Quốc, đã thu hút nhiều sự chú ý khi tham gia thị trường Việt Nam, đặc biệt với các sản phẩm giá rẻ. Theo Nghị định 85/2021/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 52/2013/NĐ-CP, tất cả các sàn thương mại điện tử phải đăng ký hoạt động với Bộ Công Thương khi kinh doanh tại Việt Nam. Tuy nhiên, đến nay mặc dù được quảng cáo rầm rộ hoạt động tại Việt Nam nhưng Temu vẫn chưa đăng ký theo quy định, do đó Temu có thể phải đối mặt với các hình thức xử phạt từ Bộ Công Thương.

Bị xử phạt hành chính theo Điều 62 Nghị định 98/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và Nghị định 85/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 52/2013/NĐ-CP về thương mại điện tử, cụ thể:

Mức phạt tiền: Đối với các sàn không đăng ký hoặc không thông báo với Bộ Công Thương, mức phạt hành chính có thể lên đến 20-30 triệu đồng. Trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng hoặc tái phạm nhiều lần, mức phạt có thể cao hơn.

Biện pháp khắc phục hậu quả: Đình chỉ hoạt động thương mại điện tử từ 06 tháng đến 12 tháng hoặc ngăn chặn giao dịch từ sàn đến khi hoàn thành thủ tục đăng ký. Buộc thu hồi tên miền “.vn” của website thương mại điện tử hoặc buộc gỡ bỏ ứng dụng di động trên các kho ứng dụng hoặc trên các địa chỉ đã cung cấp. Đối với sàn không có trụ sở tại Việt Nam, biện pháp có thể bao gồm hạn chế quảng cáo, truy cập, hoặc giao dịch từ nền tảng đó.

Kiểm soát và giám sát: Bộ Công Thương phối hợp với các ngành khác, như ngân hàng và viễn thông, để giám sát các giao dịch, thanh toán và chuyển phát, đảm bảo các sàn vi phạm không tiếp tục hoạt động mà không có sự quản lý.

Luật sư có nhìn nhận thế nào về mức xử phạt trên? Và cách thức truyền thông của các sàn thương mại như Temu đang thực hiện?

Mức xử phạt đối với các nền tảng thương mại điện tử vi phạm tại Việt Nam hiện nay đúng là còn khá thấp so với quy mô và tiềm lực của các doanh nghiệp quốc tế như Temu và họ đang tận dụng điều này thực hiện chiến lược “gây sốc để nổi tiếng” nhằm thu hút sự chú ý của truyền thông. Đây là một chiến lược gây tranh cãi, nhưng được các Công ty Trung Quốc áp dụng bởi hiệu quả trong việc tạo dấu ấn ban đầu trên thị trường mới.

Cách thức hoạt động của chiến lược này cụ thể như sau:

Tạo ra tranh cãi để thu hút chú ý: Khi gây ra vi phạm hoặc hành động không tuân thủ, doanh nghiệp có thể nhanh chóng thu hút sự quan tâm của báo chí và công chúng. Tranh cãi này thường làm nổi bật thương hiệu của họ mà không cần chi phí quảng cáo lớn.

Khai thác "khoảng trống" pháp lý: Một số công ty tận dụng các lỗ hổng về quản lý thương mại điện tử, kiểm soát chất lượng sản phẩm, hoặc quy định về đăng ký hoạt động. Điều này cho phép họ hoạt động "nửa hợp pháp," tránh đầu tư vào việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định ngay từ đầu.

Phủ sóng truyền thông nhanh chóng: Với sự chú ý của truyền thông và công chúng, công ty dễ dàng đạt được độ nhận diện cao. Người tiêu dùng có thể tò mò về thương hiệu, còn các đối thủ cũng phải lưu tâm. Khi công ty giải quyết tranh cãi hoặc chính thức tuân thủ sau đó, họ đã có được tên tuổi tại thị trường mới.

Hiệu ứng tò mò và đón nhận "sự mới lạ": Một số người tiêu dùng cảm thấy thu hút bởi các thương hiệu "khác lạ" hoặc những công ty "bất chấp quy chuẩn," xem đó như là một yếu tố mới mẻ. Khi các vấn đề pháp lý được giải quyết, thương hiệu có thể đã có chỗ đứng trong lòng một bộ phận khách hàng.

Tuy nhiên, đây là phương thức truyền thông không tích cực các doanh nghiệp sử dụng cách thức trên sẽ gặp khó khăn khi các quốc gia siết chặt quản lý.

Vậy theo luật sư, giải pháp để nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm của các sàn thương mại điện tử quốc tế? Quy định về xử phạt vi phạm của các quốc gia khác?

Từ vụ việc của Temu, pháp luật Việt Nam cần có sự điều chỉnh mang tính răn đe hơn đối với các sàn thương mại điện tử quốc tế. Theo tôi, cần tăng mức phạt tiền. Hiện tại, mức phạt tối đa chỉ đạt khoảng 20-30 triệu đồng. Các đề xuất có thể bao gồm tăng mức phạt tương ứng với doanh thu tại thị trường Việt Nam hoặc tính theo tỷ lệ doanh thu, giống như cách một số nước áp dụng để xử lý hành vi vi phạm của các tập đoàn đa quốc gia.

Cùng với biện pháp phạt tiền, cơ quan chức năng có thể ngăn chặn hoạt động của Temu tại thị trường Việt Nam (Ảnh minh họa)

Đơn cử như, tại chính Trung Quốc – một quốc gia phát triển đã có các quy định nghiêm ngặt về quảng cáo trên sàn thương mại điện tử thông qua Luật Quảng cáo và Quy định về bảo vệ người tiêu dùng. Các nền tảng quảng cáo phải đăng ký và đảm bảo nội dung quảng cáo đúng sự thật. Các vi phạm quảng cáo ở Trung Quốc có thể dẫn đến phạt tiền cao, lên tới hàng chục triệu Nhân dân tệ, và những vi phạm nặng nề có thể dẫn đến đình chỉ hoạt động. Trung Quốc còn yêu cầu các nền tảng phải gỡ bỏ quảng cáo sai lệch và bồi thường cho người tiêu dùng.

Hay ở Liên minh châu Âu (EU) đã áp dụng Quy định về Chỉ thị Dịch vụ trực tuyến và Thương mại Điện tử để kiểm soát quảng cáo và bảo vệ người tiêu dùng. Chỉ thị này yêu cầu sàn thương mại điện tử phải đảm bảo rõ ràng về thông tin quảng cáo, không được gây hiểu lầm về giá cả hoặc chất lượng sản phẩm. Nếu các sàn không tuân thủ quy định, họ có thể phải đối mặt với mức phạt lên tới 4% doanh thu toàn cầu. Việc quảng cáo sai sự thật hoặc cung cấp thông tin không chính xác về sản phẩm có thể dẫn đến phạt nặng và có thể bị yêu cầu dừng hoạt động tại thị trường EU.

Hoặc ở Singapore, Luật Bảo vệ người tiêu dùng (Đạo luật Công bằng), yêu cầu các quảng cáo thương mại điện tử phải minh bạch và trung thực. Các vi phạm quảng cáo có thể dẫn đến các khoản phạt lớn, yêu cầu đền bù cho người tiêu dùng, hoặc yêu cầu các nền tảng xóa bỏ các quảng cáo gây hiểu lầm. Chính phủ Singapore cũng có thể cấm các doanh nghiệp không tuân thủ quảng cáo tại Singapore.

Ngoài ra, các cơ quan quản lý của Việt Nam cũng có thể áp dụng các biện pháp hành chính mạnh hơn như: Chặn truy cập, đình chỉ dịch vụ thanh toán nội địa, hoặc giới hạn quảng cáo có thể được áp dụng nhằm kiểm soát nghiêm ngặt hoạt động của sàn thương mại điện tử chưa tuân thủ quy định.

Đồng thời, đẩy mạnh hợp tác với các tổ chức thương mại và các quốc gia khác để áp dụng biện pháp xử lý phù hợp với các sàn thương mại điện tử quốc tế, như yêu cầu tuân thủ tiêu chuẩn bảo vệ người tiêu dùng, tính minh bạch trong giao dịch, và đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Điều chỉnh chính sách thuế thông qua tăng cường quản lý thuế đối với các sàn thương mại điện tử quốc tế cũng có thể là một biện pháp hiệu quả. Áp dụng các hình thức thuế phù hợp không chỉ giúp thu ngân sách mà còn kiểm soát tốt hơn hoạt động kinh doanh.

Có thể thấy, sự việc của Temu cho thấy tầm quan trọng của việc hoàn thiện khung pháp lý đối với thương mại điện tử. Tăng cường quản lý, xử lý vi phạm mạnh tay, phối hợp quốc tế và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sẽ giúp Việt Nam ngăn chặn các hành vi vi phạm và bảo vệ thị trường trong nước trước những ảnh hưởng tiêu cực từ các nền tảng quốc tế không đăng ký, không tuân thủ quy định địa phương.