Sơn La không chỉ là vùng đất trồng cà phê lớn nhất miền Bắc mà còn là nơi chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ trong cách sản xuất, chế biến cà phê. Từ những hạt cà phê Arabica vốn chỉ được thu hoạch và bán dưới dạng thô, đến nay, nhờ nỗ lực của các doanh nghiệp và hợp tác xã địa phương với phần đông là bà con đồng bào Thái, Mông… cà phê Sơn La đã từng bước khẳng định giá trị trên thị trường trong nước và quốc tế..

Song song với đó, để xây dựng thương hiệu cho hạt cà phê, HTX Aratay đã chọn cái tên vô cùng ý nghĩa. Bà Cầm Thị Mòn cho biết, cái tên Ara-Tay Coffee rất có ý nghĩa với các thành viên hợp tác xã. Bởi trong tiếng Thái, "Ara" là Arabica, "Tay" trong tiếng Thái có nghĩa là người Thái. Logo của hợp tác xã cũng được lấy cảm hứng từ hình ảnh con người và họa tiết từ chiếc khăn piêu đặc trưng, của người phụ nữ Thái và có màu đỏ chủ đạo dựa trên hình ảnh những quả cà phê đỏ tươi mỗi vụ mùa thu hoạch. Tên gọi Ara-Tay, logo của hợp tác xã mang hàm ý chỉ bàn tay nâng niu, tận tụy của người phụ nữ Thái dành cho cây cà phê

Cùng chung chí hướng nâng tầm giá trị cà phê Sơn La, Công ty Cà phê Detech (Detech Coffee) cũng đang nỗ lực phát triển sản phẩm Arabica chất lượng cao. Với mong muốn đưa cà phê Sơn La đến gần hơn với người tiêu dùng trong nước và quốc tế, Detech Coffee tập trung vào sản xuất theo chứng chỉ bền vững như "Rainforest Alliance", đồng thời hợp tác với hơn 500 hộ nông dân địa phương để cải thiện kỹ thuật canh tác.

Bà Lê Thị Hằng - Phó Tổng Giám đốc Detech Coffee, cho biết: "Cà phê Arabica Sơn La có hương vị đặc trưng, nhẹ dịu và hàm lượng caffeine thấp, rất phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là phải nâng cao chất lượng ngay từ khâu sản xuất và chế biến để sản phẩm có thể cạnh tranh trên thị trường quốc tế".

Ngoài ra, HTX còn mua máy rửa quả, máy pha cà phê, sản xuất bao bì, đóng gói sản phẩm. Nhờ đó, ngay khi đi vào hoạt động, HTX chính thức sản xuất 4 sản phẩm cà phê chất lượng cao, gồm: Cà phê nhân xanh Natural; cà phê Honey nhân xanh; cà phê bột và hạt Natural; cà phê bột và hạt Honey.

Để sản xuất ra các sản phẩm cà phê chất lượng cao, HTX Ara-Tay Coffee chú trọng chất lượng nguyên liệu đầu vào được kiểm soát chặt chẽ. Khi thu hoạch, lựa chọn kỹ lưỡng quả cà phê chín đỏ, đủ độ đường, bảo đảm không lẫn quả xanh. Toàn bộ 70 ha cà phê nguyên liệu của các thành viên HTX và 300 hộ vệ tinh trên địa bàn xã Mường Chanh và Chiềng Chung đều được sản xuất theo hướng hữu cơ, đảm bảo sạch, an toàn.

"Trong khi đó, Detech Coffee phát triển thêm các sản phẩm cà phê phin giấy – một dòng sản phẩm tiện lợi, phù hợp với xu hướng tiêu dùng mới. Đồng thời, công ty cũng thử nghiệm các giống cà phê Arabica mới có khả năng chống chịu tốt hơn với biến đổi khí hậu", bà Lê Thị Hằng chia sẻ.

Đến nay Detech Coffee đã xây dựng được các sản phẩm đó là: sản phẩm chế biến chất lượng cao, sản phẩm đặc sản. Các sản phẩm đã được xuất khẩu trực tiếp và gián tiếp sang thị trường các nước châu Âu, New Zealand, Mỹ…

Bên cạnh đó, để mở rộng thị trường, các doanh nghiệp này cũng tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm nông sản trong nước và quốc tế, đồng thời đẩy mạnh kênh bán hàng trực tuyến. Những nền tảng thương mại điện tử như Shopee, Lazada hay Tiki trở thành công cụ quan trọng để tiếp cận khách hàng trẻ tuổi, giúp nâng cao sản lượng tiêu thụ và tăng tính nhận diện thương hiệu.

Việc thay đổi phương pháp sản xuất không chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt. Nếu như trước đây, người dân chỉ bán cà phê nhân xanh với giá khoảng 25.000 đồng/kg, thì nay, với phương pháp chế biến mới, giá cà phê có thể tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba lần. Điều này đã thuyết phục được nhiều hộ nông dân tham gia vào mô hình sản xuất cà phê chất lượng cao.

Không chỉ các doanh nghiệp, nhiều hộ dân tại Sơn La cũng đang thay đổi nhận thức về sản xuất cà phê. Anh Lò Văn Bình, một nông dân trồng cà phê tại Mộc Châu, chia sẻ: "Lúc trước, tôi chỉ hái cà phê rồi bán luôn mà không quan tâm đến chất lượng. Nhưng khi hợp tác với Ara-Tay Coffee, tôi học được cách thu hoạch đúng tiêu chuẩn, sơ chế cẩn thận. Giờ đây, cà phê của tôi bán được giá cao hơn nhiều so với trước".

Việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất chất lượng cao giúp nông dân có thu nhập tốt hơn và ổn định hơn, đồng thời nâng cao vị thế của cà phê Sơn La trên thị trường. Điều này cũng giúp họ tự tin hơn khi tham gia các mô hình hợp tác với doanh nghiệp và HTX, tạo thành chuỗi sản xuất bền vững

Không chỉ giúp bà con nâng cao thu nhập, việc cải thiện chất lượng cà phê còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của ngành cà phê Sơn La. Cả Ara-Tay Coffee và Detech Coffee đều chú trọng đến yếu tố môi trường khi sản xuất, tận dụng vỏ cà phê làm phân hữu cơ và giảm thiểu tối đa lượng nước sử dụng trong quá trình chế biến.

Ngoài ra, để giữ chân nông dân và đảm bảo sự phát triển lâu dài, các doanh nghiệp này còn tổ chức nhiều khóa đào tạo kỹ thuật, hướng dẫn người dân cách chăm sóc cây cà phê bền vững, đồng thời hỗ trợ về vốn và bao tiêu sản phẩm với giá ổn định. Những chính sách này không chỉ giúp người trồng cà phê yên tâm sản xuất mà còn tạo động lực để họ tiếp tục cải thiện chất lượng sản phẩm.

Nhờ những nỗ lực này, cà phê Arabica Sơn La đang dần khẳng định thương hiệu trên thị trường trong nước và quốc tế. Nếu như trước đây, người tiêu dùng chủ yếu biết đến cà phê Robusta, thì nay, cà phê Arabica từ Sơn La đã có mặt trong các quán cà phê cao cấp tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và xuất khẩu sang châu Âu, Mỹ, New Zealand. Sự đồng hành của doanh nghiệp và HTX với vai trò “đại sứ” đã góp phần đưa nông sản của các địa phương nói chung, hạt cà phê Sơn La của vùng đồng bào dân tộc nói riêng từng bước viết tên mình trên bản đồ nông sản của thế giới.