Hình thành hơn 80.000 ha cây ăn quả chất lượng

Sáng 4/10, tại Khu du lịch quốc gia Mộc Châu, UBND tỉnh Sơn La phối hợp Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh tổ chức Chương trình Cà phê Doanh nhân năm 2025 với chủ đề “Kết nối Doanh nghiệp – Hợp tác xã trong chuỗi giá trị nông sản”.

Phát biểu tại chương trình, ông Nguyễn Quốc Khánh – Nguyên Phó Chủ tịch, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh Sơn La cho biết, từ một tỉnh miền núi với địa hình chủ yếu là đất dốc, ít lợi thế về hạ tầng, Sơn La đã có bước chuyển mình mạnh mẽ, vươn lên trở thành trung tâm cây ăn quả lớn nhất miền Bắc và là một điểm sáng về phát triển nông nghiệp công nghệ cao của cả nước. Nông nghiệp công nghệ cao đã và đang trở thành yếu tố quan trọng giúp cải thiện đời sống của bà con đồng bào dân tộc thiểu số địa phương.

Theo thống kê của UBND tỉnh Sơn La, đến năm 2025, toàn tỉnh có hơn 80.000 ha cây ăn quả, trong đó 24.300 ha cà phê với sản lượng ước đạt gần 38.000 tấn, trên 28.000 tấn được chứng nhận sản xuất bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế. Tỉnh đã hình thành 2 vùng cà phê ứng dụng công nghệ cao tại Mai Sơn cùng 9 cơ sở chế biến công nghiệp, góp phần đưa thương hiệu cà phê Sơn La ngày càng khẳng định trên thị trường trong nước và quốc tế.

Với cây chè, Sơn La có gần 6.000 ha, sản lượng ước đạt khoảng 60.000 tấn, nhiều vùng chè đặc sản nổi tiếng như Tà Xùa, San Tuyết, Mộc Châu. Trên 20 doanh nghiệp và HTX tham gia chế biến, xuất khẩu, trong đó có những thương hiệu tiêu biểu như Vinatea Mộc Châu, Chè Tân Lập, Chè Mộc Sương. Ngoài ra, diện tích mía khoảng 10.000 ha cho sản lượng 500.000 tấn; diện tích sắn trên 44.000 ha với sản lượng gần 540.000 tấn; nhiều loại rau màu và cây công nghiệp ngắn ngày tiếp tục duy trì ổn định, đa dạng hóa nguồn nguyên liệu phục vụ chế biến.

Không chỉ cây trồng, lĩnh vực thủy sản và chăn nuôi cũng có bước phát triển mạnh mẽ. Toàn tỉnh hiện có hơn 2.900 ha mặt nước, 6.900 lồng bè, sản lượng đạt trên 2.600 tấn. Chăn nuôi tăng trưởng rõ rệt, đặc biệt là thương hiệu sữa Mộc Châu đã trở thành sản phẩm nổi tiếng khắp cả nước.

“Sau 10 năm triển khai chủ trương đưa cây ăn quả lên đất dốc, hàng chục nghìn héc-ta đất kém hiệu quả đã được chuyển đổi sang trồng xoài, nhãn, mận hậu, cam, bưởi, bơ, chanh leo, tạo nên những vùng cây ăn quả bạt ngàn, mang lại thu nhập ổn định cho nông dân. Đến nay, Sơn La đã có 308 chuỗi nông sản an toàn và 214 sản phẩm OCOP, trong đó nhiều sản phẩm như cà phê bột nguyên chất, chè Mộc Châu, xoài Yên Châu, nhãn Sông Mã, mận hậu Mộc Châu… đã khẳng định vị thế trên thị trường trong nước và quốc tế” – ông Nguyễn Quốc Khánh chia sẻ.

Cùng với sự phát triển của sản xuất nông nghiệp, Sơn La hiện có hơn 4.200 doanh nghiệp với tổng vốn đăng ký hơn 90 nghìn tỷ đồng và trên 1.000 hợp tác xã. Nhiều doanh nghiệp, HTX đã trở thành “hạt nhân” trong chuỗi giá trị, ký kết hợp đồng liên kết sản xuất với nông dân, hình thành các vùng nguyên liệu tập trung. Có thể kể đến mô hình liên kết cà phê của Công ty Phúc Sinh Sơn La, vùng nguyên liệu xoài của Công ty Đồng Giao, vùng nhãn ứng dụng công nghệ cao của HTX Phương Nam Yên Châu.

Song song, các nhà máy chế biến nông sản như Doveco, Nafoods, IC Food, Mía đường Sơn La, Vinatea Mộc Châu đã tiêu thụ hàng trăm nghìn tấn nông sản, mở rộng thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, EU. Nhiều doanh nghiệp trẻ cũng mạnh dạn khởi nghiệp trong lĩnh vực nông sản sạch, nông nghiệp hữu cơ, thương mại điện tử, đưa sản phẩm Sơn La lên các sàn thương mại điện tử lớn.

Những thành quả trên đã khẳng định vai trò của doanh nghiệp và HTX là lực lượng nòng cốt, góp phần đưa nông sản Sơn La từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa, gắn kết chặt chẽ trong chuỗi giá trị bền vững.

Kiến nghị giải pháp thúc đẩy tiêu thụ nông sản trong thời gian tới

Bên cạnh những thành tựu, Sơn La vẫn đối mặt với nhiều thách thức: một số mô hình liên kết chưa chặt chẽ; vùng nguyên liệu phân tán, chất lượng chưa đồng đều; logistics và hệ thống kho lạnh còn thiếu; tỷ lệ chế biến sâu thấp; nhiều doanh nghiệp nhỏ, thiếu vốn, khó đầu tư công nghệ và chuyển đổi số.

Để vượt qua những hạn chế này, cộng đồng doanh nghiệp và HTX Sơn La đã đưa ra nhiều kiến nghị cụ thể nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy tiêu thụ nông sản trong thời gian tới.

Thứ nhất, các sở, ban, ngành cần phối hợp triển khai hiệu quả các Nghị quyết của Trung ương và kế hoạch hành động của tỉnh, đồng thời ban hành chính sách đặc thù khuyến khích doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ vào nông nghiệp công nghệ cao, chế biến sâu và xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn quốc tế.

Thứ hai, hỗ trợ doanh nghiệp, HTX đổi mới thiết bị, ứng dụng công nghệ hiện đại trong chế biến, bảo quản sau thu hoạch, đồng thời thúc đẩy ứng dụng công nghệ số trong quản lý sản xuất, thương mại điện tử, truy xuất nguồn gốc – chìa khóa để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.

Thứ ba, đầu tư đồng bộ hạ tầng logistics, hệ thống kho lạnh, trung tâm logistics chuyên biệt cho nông sản, trạm trung chuyển và sơ chế hiện đại ngay tại vùng nguyên liệu; nâng cấp hạ tầng giao thông huyết mạch kết nối với cảng biển, cửa khẩu và các trung tâm tiêu thụ lớn trong cả nước, nhằm giảm chi phí, hạn chế tổn thất sau thu hoạch và kéo dài thời gian bảo quản.

Thứ tư, thúc đẩy liên kết doanh nghiệp – HTX – nông dân thông qua các hợp đồng sản xuất – tiêu thụ lâu dài, minh bạch; xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp đầu đàn với HTX, hộ nông dân để chia sẻ lợi ích và rủi ro, hướng tới phát triển bền vững, gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ.

Thứ năm, tăng cường xúc tiến thương mại, quảng bá, xây dựng thương hiệu, phát triển mạnh thương mại điện tử. Các sàn như Shopee, Lazada, TikTok Shop, Sendo cần trở thành kênh chủ lực để đưa nông sản Sơn La tiếp cận hàng triệu khách hàng trong và ngoài nước. Đồng thời, phát triển mô hình kết hợp nông nghiệp với du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp, tạo tour trải nghiệm tại vườn cây ăn quả, cà phê, chè… biến du khách thành khách hàng và người quảng bá cho sản phẩm.

Ông Nguyễn Quốc Khánh khẳng định: mỗi đơn vị cần chú trọng xây dựng thương hiệu riêng, đồng thời gắn với thương hiệu chung “Nông sản Sơn La – xanh, an toàn, chất lượng cao”, qua đó khẳng định uy tín và nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế.

Với những lợi thế nổi bật và hệ thống giải pháp đồng bộ, Sơn La có đủ cơ sở để tiếp tục giữ vững vai trò trung tâm nông nghiệp xanh, công nghệ cao và du lịch sinh thái của vùng Tây Bắc. Sự gắn kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp – HTX – nông dân cùng sự đồng hành của chính quyền sẽ là chìa khóa để nông sản Sơn La vươn xa, góp phần phát triển kinh tế địa phương một cách xanh, nhanh và bền vững.