Từ “ngủ quên” đến hồi sinh cùng du lịch cộng đồng

Nhiều năm trước, giữa nhịp sống hiện đại, nghề thêu, dệt thổ cẩm của người Thái trắng ở bản Nà Sự, xã Mường Chà, tỉnh Điện Biên gần như mai một. Phụ nữ trong bản, dù ai cũng biết xe sợi, dệt vải, nhưng chỉ làm để phục vụ gia đình, sản phẩm không có đầu ra nên dần lãng quên. Thế rồi, cùng với định hướng phát triển du lịch cộng đồng, lấy văn hóa bản địa làm điểm nhấn, nghề dệt truyền thống đã được “đánh thức” và “hồi sinh” mạnh mẽ.

Bản Nà Sự hiện có hơn 130 hộ, hơn 500 nhân khẩu, chủ yếu là đồng bào Thái trắng. Từ khi được chọn làm điểm du lịch cộng đồng cách đây hơn 2 năm, diện mạo của bản đã thay đổi rõ rệt. Những nếp nhà sàn cổ truyền được chỉnh trang, những con đường được mở rộng, khung cửi xưa phủ bụi lâu ngày được dọn sạch. Tiếng guồng quay sợi, dệt vải lại vang lên rộn ràng mỗi buổi sớm, vừa để phục vụ du khách trải nghiệm, vừa mang lại thu nhập ổn định cho người dân.

Chị Lèng Thị Chiên, người phụ nữ gắn bó với nghề từ nhỏ, chia sẻ: “Tôi được kế thừa nghề dệt thổ cẩm từ mẹ. Năm 12 tuổi đã biết kéo sợi, dệt vải. Trước kia làm chỉ để mặc, nhưng giờ khách du lịch đặt hàng nhiều, sản phẩm làm ra có đầu ra ổn định, đời sống cũng khá hơn”.

Thổ cẩm – nét văn hóa kết tinh từ đôi tay người phụ nữ Thái

Để tạo ra một tấm thổ cẩm hoàn chỉnh phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ như: Xe sợi, nhuộm màu, mắc khung, dệt vải, thêu hoa văn… Từng công đoạn là một nghệ thuật, thể hiện sự khéo léo và kiên nhẫn.

Nguyên liệu chính vẫn là sợi bông, sợi tơ được nhuộm từ các loại lá, vỏ cây, củ tự nhiên. Màu sắc chủ đạo thường là đỏ, đen, xanh lam, vàng… được phối hợp khéo léo, tạo nên những hoa văn hình quả trám, lá cây, hoa cỏ quen thuộc với đời sống miền sơn cước. Sự đối lập giữa các gam màu mang lại hiệu ứng sinh động, song tổng thể vẫn hài hòa, mang đặc trưng riêng của người Thái trắng Nà Sự.

Chị Lèng Thị Chiên cũng cho biết: “Một tấm vải thổ cẩm khổ rộng khoảng 40cm, dài từ 50 đến 60m, nếu làm liên tục sẽ hoàn thiện trong khoảng 3 tuần. Còn nếu tranh thủ khi nông nhàn, người thợ có thể mất đến cả tháng. Giá mỗi sản phẩm dao động từ 250.000 đến 600.000 đồng tùy loại, từ ga giường, vỏ gối, vỏ chăn đến túi xách, ví nhỏ”.

Ngày nay, nhiều sản phẩm dệt của Nà Sự không chỉ phục vụ sinh hoạt thường ngày mà còn được sử dụng trong các homestay, làm quà lưu niệm cho khách du lịch. Nhờ vậy, thổ cẩm Nà Sự không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn có giá trị kinh tế rõ rệt.

Không chỉ dừng lại ở nghề dệt, bản Nà Sự còn được biết đến như một điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn. Những nếp nhà sàn truyền thống được giữ gìn nguyên vẹn, cọn nước bên suối được bà con góp công xây dựng trở thành biểu tượng của du lịch bản.

Du khách đến đây không chỉ được nghỉ tại homestay mang đậm bản sắc dân tộc, mà còn có cơ hội trải nghiệm khi được tự tay xe sợi, dệt vải, học cách nhuộm màu từ lá rừng hay thưởng thức những món ăn truyền thống như xôi ngũ sắc, cá nướng, măng chua...

Chị Trịnh Huyền Linh, du khách đến từ Hà Nội, chia sẻ: “Lần đầu tiên được tận mắt xem và thử dệt thổ cẩm, tôi thấy rất thú vị. Ở đây có đủ mọi trải nghiệm: ngủ nhà sàn, xem múa, hát dân ca, khám phá ẩm thực, và đặc biệt là nghề dệt truyền thống. Mỗi sản phẩm đều mang hồn của núi rừng, rất đáng quý”.

Du lịch cộng đồng không chỉ giúp du khách hiểu hơn về đời sống của người Thái, mà còn góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Sự kết hợp giữa phát triển du lịch và phục hồi nghề thủ công đã mở ra hướng đi bền vững cho bản Nà Sự, giúp người dân vừa giữ được bản sắc, vừa cải thiện sinh kế.

Tạo sinh kế, mở rộng cơ hội giao thương

Hiện nay, sản phẩm thổ cẩm của Nà Sự đã có mặt tại nhiều tỉnh như Lai Châu, Tuyên Quang, Sơn La… thông qua các thương lái và đơn đặt hàng từ du khách. Một số hộ còn kết hợp làm dịch vụ bán hàng online, đăng tải hình ảnh sản phẩm lên mạng xã hội, mở rộng đầu ra, thu hút khách hàng từ xa.

Chính quyền địa phương cũng tích cực hỗ trợ bà con bằng cách mở lớp tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật dệt, thiết kế mẫu mã mới, giúp sản phẩm phù hợp hơn với thị hiếu hiện đại mà vẫn giữ được hồn cốt truyền thống. Đồng thời, xã Mường Chà đang phối hợp với ngành văn hóa và du lịch để xây dựng thương hiệu “Thổ cẩm Nà Sự” – vừa là sản phẩm du lịch, vừa là hàng hóa đặc trưng của địa phương.

Xã cũng khuyến khích người dân duy trì nghề dệt truyền thống, kết hợp với du lịch cộng đồng để tăng thu nhập. Thời gian tới, xã sẽ hỗ trợ đăng ký nhãn hiệu, tổ chức hội chợ giới thiệu sản phẩm và kết nối tiêu thụ với các điểm du lịch trong, ngoài tỉnh.

Trong "làn gió" hội nhập, sự tồn tại của nghề dệt thổ cẩm ở Nà Sự không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn là biểu tượng của ý chí gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Mỗi tấm vải, mỗi đường dệt đều ẩn chứa tâm hồn, trí tuệ và bàn tay khéo léo của người phụ nữ dân tộc Thái.

Khi du khách đến Nà Sự, không chỉ để ngắm cảnh, mà còn để “nghe” tiếng khung cửi ngân vang như một khúc nhạc quê, để cảm nhận tinh hoa văn hóa dân tộc vẫn đang sống động từng ngày. Nghề dệt thổ cẩm không còn là chuyện của quá khứ mà đã trở thành niềm tự hào, niềm tin vào một hướng phát triển bền vững, nơi văn hóa và kinh tế song hành.

Nghề dệt thổ cẩm Nà Sự – Mường Chà không chỉ được “đánh thức” nhờ du lịch cộng đồng mà còn mở ra hướng phát triển kinh tế bền vững, giúp người dân bảo tồn văn hóa và nâng cao đời sống. Mỗi sản phẩm thổ cẩm là kết tinh của bàn tay, trái tim và bản sắc của đồng bào dân tộc Thái trắng – niềm tự hào của vùng đất Điện Biên.