Ông Hoàng Minh Chiến – Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương cho hay: Tranh chấp và gian lận thương mại hiện đang là một vấn đề tồn tại trong giao dịch thương mại quốc tế mà các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam luôn phải tính đến.

Hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng cùng với việc tham gia các Hiệp định thương mại tự do (FTA), đặc biệt là các FTA thế hệ mới, đã và đang mở ra nhiều cơ hội lớn cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam kết nối đa dạng thị trường xuất khẩu, tăng cường hợp tác thương mại quốc tế, đồng thời cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Phòng tránh lừa đảo trong thương mại quốc tế: Cách nào hiệu quả?

“Doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam đa số có quy mô nhỏ và vừa, chưa nhiều kinh nghiệm phòng ngừa và đối phó với các vụ lừa đảo và tranh chấp thương mại quốc tế. Nhiều doanh nghiệp chưa quen thuộc với văn hoá kinh doanh của các nước nhập khẩu, chưa hiểu biết nhiều về đối tác, hệ thống cơ quan giải quyết tranh chấp, trình tự và thủ tục giải quyết tranh chấp. Đồng thời, chưa quen sử dụng hình thức giải quyết tranh chấp thương mại như trọng tài thương mại. Không ít doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam bị "sập bẫy" gian lận thương mại, lừa đảo hoặc “vướng vấn đề về pháp lý” trong thời gian gần đây”, ông Hoàng Minh Chiến cho hay.

Theo ông Phạm Thanh Hải - Phụ trách Thương vụ Việt Nam tại Nam Phi, trung bình 1 năm Thương vụ nhận được thông tin khiếu nại từ 6-7 trường hợp lừa đảo đối với doanh nghiệp Việt Nam.

Hình thức lừa đảo chủ yếu là doanh nghiệp Nam Phi chào giá hàng hóa rất rẻ, giá trị giá đơn hàng nhỏ, doanh nghiệp Việt Nam trực tiếp ký hợp đồng và thanh toán bằng hình thức T/T không được đảm bảo nên dễ bị mắc lừa.

Tương tự tại thị trường Canada, bà Trần Thu Quỳnh - Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Canada, cho biết: Thời gian gần đây, nhất là từ đầu năm 2023 số vụ lừa đảo nhỏ trên địa bàn sở tại tăng nhanh, bình quân 10 vụ/tháng liên quan đến các đòi hỏi, yêu cầu của doanh nghiệp Canada về chứng chỉ không có thật.

Vụ việc lừa đảo gia tăng do 2 yếu tố: Gần đây Canada có chính sách nhập cư ồ ạt, khoảng 500.000 người/năm, năm 2023 số người nhập cư và Canada tăng lên hơn 1 triệu người làm cơ cấu xã hội của Canada thay đổi. Tiếp đó, doanh nghiệp trong nước có xu hướng chủ quan trong tìm đối tác, đặc biệt khi thấy đối tác từ thị trường Canada có độ tin cậy cao nên sơ hở trong tiếp cận và soạn thảo hợp đồng. “Hình thức lừa đảo của các đối tượng rất tinh vi phức tạp do có thể tiếp cận dễ dàng và giả mạo thông tin của doanh nghiệp Canada uy tín, thậm chí giả mạo cả con dấu của cơ quan chức năng nước sở tại”, Bà Trần Thu Quỳnh nhận định.

Còn tại thị trường Italia, bà Dương Phương Thảo – Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại thị trường sở tại cho hay: Tình trạng lừa đảo diễn ra nhiều hình thức, với cả xuất khẩu và nhập khẩu, thực tế Thương vụ đã hỗ trợ giải quyết nhiều vụ việc cho doanh nghiệp Việt Nam.

Theo bà Dương Phương Thảo, hình thức lừa đảo phổ biến, gồm: Người mua phối hợp với đối tượng lừa đảo làm giả chứng từ chiếm đoạt giấy tờ gốc để chiếm đoạt hàng; doanh nghiệp Việt Nam mua hàng đã đặt cọc nhưng đối tác không giao hàng; đối tác Italia thông báo mở tài khoản ở ngân hàng uy tín nhưng không hoạt động; hợp đồng sơ sài, đối tác Italia không tuân thủ điều khoản.

Để phòng tránh rủi ro trước tình trạng lừa đảo thương mại quốc tế tăng cao, tinh vi và phức tạp, các chuyên gia, đại diện Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài đều chung một khuyến cáo: Doanh nghiệp trong nước cần xác minh đối tác một cách rõ ràng, chính xác trước khi tiến hành giao dịch.

Về phương thức xác minh, có thể tiến hành từ đơn giản như tìm thông tin trên Internet, trên cổng thông tin chính thống của Chính phủ nước sở tại, thông qua Đại sứ quán nước sở tại tại Việt Nam và qua cơ quan Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần chủ động soạn thảo hợp đồng chặt chẽ, có điều khoản giám định hàng hoá trước khi giao hàng; yêu cầu đặt cọc ít nhất 15-20% tuỳ vào mức rủi ro của cảng đến và cảng trung chuyển; cân nhắc sử dụng công ty tư vấn chuyên ngành để đảm bảo an toàn trong giao dịch.

Liên quan đến môi giới, đại diện Thương vụ Việt Nam tại Italia nhấn mạnh: Thời gian qua, vụ việc gian lận liên quan nhiều đến môi giới, do vậy khi ký hợp đồng với môi giới cần làm rõ điều khoản về chi phí thu hồi tiền hàng, trách nhiệm xác định danh tính của người mua và không nên sử dụng hợp đồng môi giới soạn sẵn hoặc bên môi giới cung cấp.

Ngoài ra, doanh nghiệp trong nước nâng cao nghiệp vụ nhất là kiến thức về thương mại quốc tế. Trường hợp doanh nghiệp chưa đủ khả năng tìm nhân viên có kinh nghiệm nên thuê nhân viên theo thời vụ.