Xuất phát từ tình yêu nông nghiệp sạch và niềm tự hào về hạt tiêu bản địa từng làm nên tên tuổi vùng đất đỏ bazan, những người dân ở xã Kon Gang (tỉnh Gia Lai) đã cần mẫn hồi sinh giống tiêu sẻ xưa cũ, tạo nên thương hiệu Tiêu Lệ Chí, sản phẩm mang đậm dấu ấn lịch sử, văn hóa và cả khát vọng vươn xa.

Gây dựng sản phẩm thương hiệu từ ký ức xa xưa

Theo lời kể của người dân, vào khoảng năm 1957-1960, chính quyền thời Ngô Đình Diệm đưa dân từ miền Trung lên Tây Nguyên theo chính sách dinh điền, mỗi hộ được cấp 4 dây tiêu và 4 dây mít để trồng ven hàng rào. Nhờ khí hậu và đất đai màu mỡ, tiêu leo bám vào cây mít, sinh trưởng khỏe mạnh. Loại tiêu đỏ thu hoạch từ đó có hương vị độc đáo, cay nồng quyện vị ngọt của trái cây và được người dân xem như thuốc quý. Tuy nhiên, sau nhiều năm chạy theo năng suất và giống lai, những vườn tiêu bản địa lần lượt biến mất.

Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp và Dịch vụ Nam Yang chia sẻ: “Là người con sinh ra ở vùng Lệ Chí, tôi chọn quay về từ giữa giai đoạn tiêu chết hàng loạt để phục tráng giống bản địa. Năm 2017, tôi bắt đầu sản xuất hữu cơ, từng bước khôi phục giống tiêu sẻ xưa. Bị xem là ‘lập dị’ nhưng tôi tin rằng, đất không sạch thì cây không khỏe, người cũng không yên. Phải giữ giống, giữ đất, giữ niềm tin, đó là con đường duy nhất nếu muốn hồ tiêu Gia Lai có ngày trở lại”.

Không dừng lại ở tiêu, HTX tiếp tục tạo dấu ấn với Cà phê Đak Yang, gắn liền với tên gọi vùng nguyên liệu. “Đak” nghĩa là nước, “Yang” là thần trời trong tiếng Bahnar, tượng trưng cho sự tinh khiết, linh thiêng mà vùng đất ban tặng cho cây cà phê. Sản phẩm được canh tác hữu cơ, chỉ dùng phân xanh, hạn chế tối đa hóa chất. Quy trình sản xuất khép kín, từ hái quả chín mọng, lên men tự nhiên, phơi sàn đến rang thành phẩm đều được kiểm soát nghiêm ngặt.

Bằng sự kiên trì và tâm huyết, HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Nam Yang hiện đã có 100 thành viên, canh tác trên 200 ha (120 ha cà phê, 80 ha tiêu), trong đó hơn 30 ha đạt chứng nhận hữu cơ của Mỹ và châu Âu. Đặc biệt, sản phẩm Cà phê Đak Yang Fine Robusta đạt 87,5 điểm do Viện Chất lượng Cà phê (CQI) chấm, khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ cà phê đặc sản thế giới.

Mới đây, Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP quốc gia đã công bố 47 sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia. Trong đó HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Nam Yang góp mặt với 5 sản phẩm: Tiêu đỏ hữu cơ Lệ Chí, Tiêu đen hữu cơ Lệ Chí, Tiêu sọ hữu cơ Lệ Chí, Cà phê Đak Yang Fine Robusta, Cà phê Đak Yang Honey. Đây không chỉ là danh hiệu danh giá mà còn là “tấm vé thông hành” để sản phẩm vươn ra thị trường quốc tế.

Bà Nguyễn Thị Nga cho biết: “Chúng tôi sẽ tiếp tục mở rộng diện tích hữu cơ, đẩy mạnh quảng bá và tiêu thụ qua thương mại điện tử. Điều quan trọng là giữ uy tín, chinh phục người tiêu dùng, xây dựng câu chuyện thương hiệu bài bản cho từng sản phẩm, để mỗi sản phẩm không chỉ là hàng hóa, mà còn là một lát cắt văn hóa địa phương”.

“Gắn sao” để mở đường bền vững

Gia Lai còn tự hào với một sản phẩm khác cũng đạt OCOP 5 sao quốc gia là Mật ong Phương Di của Hợp tác xã Mật ong Phương Di Bee (xã Ia Kênh, TP. Pleiku). Đây là sản phẩm mật ong đầu tiên trên cả nước được công nhận ở hạng cao nhất của chương trình OCOP.

Với hơn 276 thành viên, HTX hiện liên kết nuôi và khai thác 10.000 đàn ong tại Gia Lai và một số tỉnh lân cận. Các sản phẩm mật ong, đặc biệt là mật ong bánh tổ, hiện được tiêu thụ mạnh trên các sàn thương mại điện tử và thu hút sự quan tâm của khách hàng từ Hàn Quốc, Nhật Bản.

Bà Trần Thị Hoàng Anh, Giám đốc HTX Mật ong Phương Di Bee chia sẻ: Gia Lai có vùng nguyên liệu cà phê, cao su, điều và cây ăn quả rộng lớn, thuận lợi để phát triển nghề nuôi ong lấy mật. Những năm qua, HTX không ngừng đầu tư mua sắm máy móc, trang-thiết bị để tạo ra những sản phẩm từ mật ong chất lượng cao. 

“Gia đình tôi có nhiều thế hệ theo nghề nuôi ong lấy mật. Để nâng cao giá trị sản phẩm và xây dựng thương hiệu mật ong, tôi đã liên kết với các hộ nuôi ong thành lập HTX Mật ong Phương Di Bee. Hợp tác xã nuôi ong theo tiêu chuẩn VietGAP với sản lượng khoảng 1.000 tấn mật ong thô/năm. Từ năm 2019, HTX đã có 4 sản phẩm được công nhận đạt OCOP 4 sao cấp tỉnh”, bà Trần Thị Hoàng Anh chia sẻ.

Theo ông Trần Văn Văn, Phó Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tỉnh Gia Lai, để đạt OCOP cấp quốc gia, sản phẩm phải có yếu tố đặc trưng địa phương, đạt chứng nhận quản lý chất lượng quốc tế, đảm bảo an toàn thực phẩm, hướng dẫn sử dụng phải chi tiết, cụ thể, hồ sơ pháp lý đầy đủ và quy trình sản xuất thân thiện môi trường. Đối với nguồn nguyên liệu phải có hợp đồng liên kết trên 75% sản lượng tiêu thụ và tổ chức thực hiện hợp đồng ổn định từ 12 tháng trở lên.

"Thời gian tới, tỉnh sẽ tập trung hỗ trợ chủ thể OCOP hoàn thiện tiêu chuẩn, nâng cao năng lực sản xuất và đẩy mạnh kết nối thị trường, hướng đến phát triển nông nghiệp bền vững và gia tăng giá trị”, ông Trần Văn Văn thông tin.

Từ những vùng nguyên liệu bản địa, các sản phẩm OCOP của Gia Lai đang từng bước khẳng định vị thế không chỉ bằng chất lượng mà còn bằng những câu chuyện đậm đà bản sắc. Gắn sao không chỉ là đánh giá, mà còn là bệ phóng, mở lối để nông sản Gia Lai vươn ra thế giới.

UBND tỉnh Gia Lai vừa ban hành công văn số 170/UBND-NNMT về việc nâng cao chất lượng, tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, giám sát đối với các sản phẩm OCOP.

Theo đó, UBND tỉnh giao Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan và các địa phương rà soát, tham mưu UBND tỉnh kiện toàn Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP cấp tỉnh đảm bảo đúng quy định. Tổ chức kiểm tra, giám sát việc thực hiện tiêu chuẩn về vùng nguyên liệu, điều kiện sản xuất, chứng nhận an toàn thực phẩm, bao bì, nhãn mác, mã số, mã vạch, sở hữu trí tuệ, môi trường... đối với các sản phẩm OCOP khi được công nhận.