Trên vùng đất cao nguyên mát lành quanh năm, nơi sương giăng trên đồi núi và những con suối trong veo uốn quanh làng bản, cây cà phê đã trở thành một phần không thể tách rời trong đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số Lâm Đồng. Đối với họ, cà phê không chỉ là cây kinh tế mà còn là cây sinh kế, cây văn hóa gắn liền với đất, với rừng và với nhịp sống cao nguyên.
Lâm Đồng hiện là “thủ phủ cà phê” của cả nước, với diện tích trồng khoảng 327.000 ha, chiếm hơn 45% diện tích cà phê toàn quốc. Trong đó, phần lớn vùng trồng tập trung ở các địa phương như Di Linh, Lâm Hà, Đức Trọng, Bảo Lâm - nơi sinh sống chủ yếu của đồng bào K’Ho, Mạ, Lạch… Cà phê ở đây, đặc biệt là hai dòng Arabica và Robusta, mang hương vị riêng biệt, đậm đà và thanh khiết, kết tinh từ khí hậu, thổ nhưỡng, độ cao và bàn tay cần mẫn của người dân vùng cao.
Đối với hàng chục nghìn hộ đồng bào, cà phê chính là nguồn thu nhập ổn định, là chỗ dựa để nuôi con ăn học, để tái đầu tư và phát triển kinh tế hộ. Nhiều hộ đã chuyển đổi từ trồng tự phát sang sản xuất theo hướng bền vững, áp dụng kỹ thuật canh tác mới, liên kết với hợp tác xã, doanh nghiệp, tạo ra những sản phẩm có chất lượng vượt trội.
Chính từ những nỗ lực đó, cây cà phê không chỉ là biểu tượng của vùng đất mà còn trở thành “tài sản” chung của người dân Lâm Đồng. Giờ đây, khi cà phê Lâm Đồng được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, câu chuyện của họ đã được khẳng định ở tầm quốc gia.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng, hiện nay các công nghệ tiên tiến đã được áp dụng trong sản xuất nông nghiệp, bao gồm hệ thống tưới tiết kiệm nước, bón phân thông minh qua hệ thống tưới, quản lý dịch hại tổng hợp (IPHM)… giúp tối ưu hóa tài nguyên, giảm chi phí đầu vào và nâng cao chất lượng sản phẩm cà phê.
Đơn cử, từ những hạt cà phê, Ka Nhụy - cô gái K’ho dưới chân núi Đại Bình đã biến tấu với phương thức ủ đặc biệt, cho ra đời một phong cách cà phê đầy chất cao nguyên.
“Ban đầu, tôi rang xay cà phê thủ công, chủ yếu cung cấp cho bạn bè và người thân ở TP. Cần Thơ, nơi chồng tôi đang công tác. Dần dần, nhu cầu của khách hàng mở rộng, thương hiệu Lek Coffee ra đời và được đông đảo người tiêu dùng đón nhận”, Ka Nhụy kể lại những bước đi của mình. Hiện tại, trong cộng đồng cà phê Bảo Lâm, Lek Coffee được đánh giá cao bởi tính bản địa, tư duy gắn với văn hóa khu vực Nam Tây Nguyên cũng như mối liên kết với nông dân trồng cà phê tại chỗ.
Không dừng lại ở rang - xay, cung cấp cà phê hạt và cà phê bột, Ka Nhụy còn nảy ra suy nghĩ, rượu cần Tây Nguyên nổi tiếng bởi men lá nồng nàn, hương núi rừng đặc sắc. Sẽ như thế nào nếu ủ hạt cà phê vào chum rượu cần, tương tự như bà con Bảo Lâm, Bảo Lộc ủ hương trà. Vậy là năm 2022, Ka Nhụy thử nghiệm ngay tại vườn nhà.
Đến mùa thu hoạch cà phê, đợi trái chín đỏ, Ka Nhụy thu hái, phơi nguyên quả cà phê tươi cho đến khi ẩm độ trong nhân cà phê còn 12 - 13%. Sau khi phơi khô xong, xay loại bỏ vỏ ngoài, đem phơi, tiếp tục loại những hạt bị vỡ, đen và lép. Sau đó tách tiếp vỏ lụa còn sót lại, rang sơ 3 - 5 phút để hạ độ ẩm, xả ra và ủ trong chóe khoảng 6 tháng. Chóe để ủ cà phê là những chiếc chóe đã ủ rượu cần chín và được sử dụng hết, còn ngấm hương rượu cần trong chóe. Ka Nhụy đem chóe rửa sạch, phơi một nắng, sau đó nung trên bếp lửa và để nguội. Hạt cà phê nhân xanh được đổ đầy chóe, ủ trong 6 tháng. Sau 6 tháng lấy hạt ra rang, xay và chế biến thành phẩm. Sản phẩm cà phê hạt và cà phê rang xay mang hương vị của men lá rượu cần.
Lâm Đồng bắt đầu hành trình xây dựng thương hiệu cà phê cách đây hàng chục năm, với định hướng biến cây trồng truyền thống thành sản phẩm chủ lực gắn với phát triển bền vững.
Thứ nhất, về vùng nguyên liệu: Tỉnh đã quy hoạch các vùng trồng cà phê ứng dụng công nghệ cao tại nhiều địa phương, liên kết hàng nghìn hộ nông dân – trong đó có phần lớn là đồng bào dân tộc – tham gia sản xuất theo tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt. Độ cao lý tưởng từ 700m đến 2.200m cùng khí hậu ôn hòa tạo nên những vùng trồng cà phê đạt chuẩn quốc tế.
Thứ hai, về chế biến sâu: Từ chỗ chủ yếu xuất khẩu cà phê nhân, đến nay Lâm Đồng đã phát triển mạnh công nghiệp chế biến. Nhiều doanh nghiệp đầu tư dây chuyền rang - xay - đóng gói, hướng tới sản phẩm giá trị gia tăng cao như cà phê bột, cà phê đặc sản, cà phê hòa tan cao cấp. Các hợp tác xã và tổ nhóm nông dân được hỗ trợ xây dựng thương hiệu, đăng ký nhãn hiệu tập thể, tham gia các chương trình OCOP.
Thứ ba, về chất lượng và truy xuất nguồn gốc: Tỉnh đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý vùng trồng, cấp mã vùng, xây dựng hệ thống tem truy xuất nguồn gốc điện tử. Việc kiểm soát quy trình từ thu hái, sơ chế, bảo quản đến tiêu thụ giúp sản phẩm cà phê Lâm Đồng giữ vững chất lượng ổn định, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.
Đỉnh cao của hành trình ấy là sự kiện ngày 15/10/2025, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) chính thức trao Giấy chứng nhận Chỉ dẫn địa lý “Lâm Đồng” cho hai dòng cà phê Arabica và Robusta. Chứng nhận này không chỉ khẳng định giá trị, uy tín và bản sắc riêng biệt của cà phê Lâm Đồng, mà còn mở ra cơ hội lớn để phát triển thương hiệu, nâng cao giá trị gia tăng và thúc đẩy chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ bền vững.
Chỉ dẫn địa lý “Lâm Đồng” được bảo hộ cho các sản phẩm cà phê nhân, cà phê hạt rang và cà phê bột. Đây là sự ghi nhận toàn diện về chất lượng, danh tiếng và nguồn gốc địa lý của sản phẩm, là “tấm hộ chiếu” để cà phê Lâm Đồng tự tin vươn ra thị trường quốc tế.
Ông Nguyễn Hoài Trung - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Lâm Đồng chia sẻ, Lâm Đồng sẽ tiếp tục phối hợp các cơ quan liên quan và doanh nghiệp để phát huy hiệu quả chỉ dẫn địa lý, đồng thời xây dựng chuỗi sản xuất, chế biến, tiêu thụ cà phê theo tiêu chuẩn chất lượng cao, hướng đến xuất khẩu bền vững và gia tăng giá trị cho người trồng cà phê địa phương.
Thành công của cà phê Lâm Đồng không thể tách rời vai trò của đồng bào dân tộc thiểu số - những người gắn bó trực tiếp với vườn cây và hạt cà phê. Họ chính là “người gìn giữ bản sắc” cho thương hiệu vùng.
Từ khâu chọn giống, ươm cây, chăm sóc, thu hoạch cho tới sơ chế, mỗi công đoạn đều in dấu bàn tay, khối óc và kinh nghiệm truyền đời của người dân bản địa. Ở các buôn làng K’Ho, người ta vẫn giữ thói quen hái quả chín đỏ, phơi nắng tự nhiên trên sân đất, rang hạt bằng than củi - những phương pháp truyền thống góp phần tạo nên hương vị đặc trưng không lẫn vào đâu được.
Khi phong trào phát triển cà phê bền vững lan rộng, đồng bào dân tộc thiểu số đã mạnh dạn thay đổi tư duy sản xuất, tham gia các tổ hợp tác, hợp tác xã, được tập huấn kỹ thuật, ứng dụng quy trình canh tác theo chuẩn quốc tế. Nhiều hộ gia đình trở thành “nông dân chuyên nghiệp”, vừa sản xuất giỏi vừa làm du lịch trải nghiệm – đón du khách đến tham quan, thưởng thức cà phê ngay tại vườn.
Việc cà phê Lâm Đồng được bảo hộ chỉ dẫn địa lý là cơ hội để đồng bào dân tộc khẳng định vị thế của mình trong chuỗi giá trị. Không còn là người trồng thuê, họ trở thành người làm chủ vùng nguyên liệu, người gìn giữ thương hiệu và văn hóa của địa phương.
Đặc biệt, ở nhiều nơi như Cầu Đất (Đà Lạt), Di Linh, Lâm Hà, Bảo Lâm, mô hình “du lịch cà phê” đang được hình thành – đưa khách đến trải nghiệm thu hái, rang xay, thưởng thức cà phê, tìm hiểu đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc. Đây là hướng đi bền vững giúp nâng cao thu nhập, quảng bá hình ảnh và lan tỏa thương hiệu cà phê Lâm Đồng theo cách gần gũi nhất.
Giấy chứng nhận Chỉ dẫn địa lý “Lâm Đồng” là bước khởi đầu, nhưng để thương hiệu thực sự vươn xa, tỉnh cần tiếp tục triển khai đồng bộ nhiều giải pháp chiến lược.
Một là, phát triển vùng nguyên liệu bền vững. Chính quyền địa phương cần duy trì quy hoạch vùng trồng đạt chuẩn, tăng cường hỗ trợ kỹ thuật, áp dụng quy trình sản xuất hữu cơ, tiết kiệm nước, bảo vệ môi trường. Đặc biệt, tỉnh tập trung nâng cao năng lực cho đồng bào dân tộc - những người trực tiếp tạo nên giá trị hạt cà phê để họ làm chủ kỹ thuật và hiểu rõ giá trị thương hiệu mà mình đang góp phần gìn giữ.
Hai là, đẩy mạnh chế biến sâu, gia tăng giá trị.Việc xuất khẩu cà phê nhân giá rẻ khiến người trồng chưa hưởng được lợi ích xứng đáng. Vì vậy, cần phát triển mạnh công nghiệp chế biến tại chỗ, đầu tư công nghệ rang xay, đóng gói, xây dựng thương hiệu cà phê đặc sản mang tên “Lâm Đồng – Việt Nam”.
Ba là, xây dựng chiến lược truyền thông thương hiệu. Câu chuyện thương hiệu cà phê Lâm Đồng cần được kể bằng cảm xúc, bằng hình ảnh con người vùng cao, bằng hành trình từ hạt cà phê trên đồi đến ly cà phê trên bàn thế giới. Những chiến dịch quảng bá, lễ hội, sự kiện tôn vinh người trồng cà phê và văn hóa thưởng thức cà phê cao nguyên cần được tổ chức thường xuyên để thương hiệu sống trong lòng công chúng.
Bốn là, mở rộng thị trường xuất khẩu. Lâm Đồng cần hướng đến phân khúc cà phê đặc sản - nơi người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao cho chất lượng, nguồn gốc và câu chuyện văn hóa đằng sau sản phẩm. Bảo hộ chỉ dẫn địa lý chính là “chìa khóa vàng” để mở cửa vào các thị trường khó tính như châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Năm là, kết hợp du lịch - văn hóa - cà phê. Cà phê Lâm Đồng không chỉ là sản phẩm nông nghiệp, mà còn là biểu tượng văn hóa. Việc tổ chức “Ngày hội Cà phê Lâm Đồng” gắn với du lịch sinh thái, tham quan vùng nguyên liệu, trải nghiệm văn hóa bản địa sẽ giúp du khách cảm nhận sâu hơn giá trị của sản phẩm, từ đó lan tỏa thương hiệu bằng chính trải nghiệm thực tế.
Từ những vườn cà phê bạt ngàn ở Di Linh, Lâm Hà đến những nương cà phê xanh thẫm ở Cầu Đất, mỗi hạt cà phê Lâm Đồng đều chứa đựng trong mình câu chuyện của đất, của người, của niềm tin và khát vọng. Khi nhấp một ngụm cà phê Lâm Đồng, người ta không chỉ thưởng thức hương vị thơm ngát mà còn cảm nhận được sức sống mãnh liệt của vùng đất cao nguyên - nơi những con người chân chất đã biến khó khăn thành cơ hội, biến cây trồng thành thương hiệu.
Sự kiện ngày 15/10/2025 không chỉ là mốc son của ngành cà phê Lâm Đồng mà còn là lời khẳng định cho tinh thần sáng tạo, dám nghĩ, dám làm của người nông dân vùng cao. Giờ đây, họ đã có trong tay “giấy thông hành” để bước vào những thị trường lớn, với niềm tự hào mang tên “Cà phê Lâm Đồng”.
Từ một cây trồng quen thuộc, cà phê đã trở thành biểu tượng văn hóa, kinh tế và niềm tự hào của đồng bào dân tộc thiểu số. Và khi thương hiệu được định vị vững chắc, mỗi hạt cà phê xuất đi không chỉ mang giá trị kinh tế, mà còn mang theo tinh thần của con người Lâm Đồng - cần cù, sáng tạo, bền bỉ và giàu lòng tự tôn dân tộc.
Cà phê Lâm Đồng hôm nay không chỉ là cây trồng chủ lực của địa phương, mà đã trở thành “sứ giả thương hiệu” của vùng đất cao nguyên. Việc được cấp Chỉ dẫn địa lý là sự ghi nhận xứng đáng cho nỗ lực của chính quyền, doanh nghiệp và đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số – những người đã âm thầm vun trồng, gìn giữ và làm nên giá trị của hạt cà phê Việt Nam.
Từ đây, hành trình mới mở ra - hành trình đưa thương hiệu “Cà phê Lâm Đồng” vươn ra thế giới, khẳng định vị thế xứng đáng của sản phẩm chủ lực vùng cao nguyên trong bản đồ cà phê toàn cầu.
