CPTPP tiếp tục là thị trường trụ cột của thủy sản Việt Nam

Số liệu mới nhất từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho thấy, trong 11 tháng năm 2025, các nước thành viên CPTPP tiếp tục giữ vị trí thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành thủy sản Việt Nam. Điều này khẳng định xu hướng dịch chuyển thị trường bền vững nhờ ưu đãi thuế quan và mức độ thích ứng ngày càng tốt của doanh nghiệp với những quy định và tiêu chuẩn quốc tế.

Trong tháng 11/2025, xuất khẩu thủy sản đạt gần 990 triệu USD, tăng 6,6% so với cùng kỳ 2024. Đây là kết quả thể hiện sự chủ động cao của doanh nghiệp khi đẩy mạnh giao hàng trước thời điểm Hoa Kỳ áp dụng quy định mới về nhập khẩu hải sản và trước khi có kết luận cuối cùng của vụ kiện chống bán phá giá mặt hàng tôm. Nhiều nhóm sản phẩm chủ lực ghi nhận sự tăng trưởng tích cực: tôm đạt trên 385 triệu USD và tăng 11,7%; cá tra đạt gần 197 triệu USD, tăng 9,7%; các nhóm cá biển, mực, nhuyễn thể tiếp tục cải thiện.

Về thị trường, tháng 11/2025 chứng kiến xuất khẩu sang khối CPTPP tăng trưởng mạnh nhất, tiếp đó là Hồng Kông (Trung Quốc), EU, Brazil… Trong khi đó, thị trường Hoa Kỳ giảm gần 5%, phản ánh tâm lý thận trọng của cả nhà nhập khẩu và doanh nghiệp Việt Nam trước yêu cầu mới.

Lũy kế 11 tháng, xuất khẩu thủy sản đạt hơn 10,5 tỷ USD, tăng 14,6%. Trong đó, tôm tiếp tục dẫn dắt ngành với 4,31 tỷ USD, tăng 21,2%; cá tra vượt 2 tỷ USD; cá ngừ đạt hơn 855 triệu USD; các nhóm sản phẩm giá trị gia tăng, nhuyễn thể và cá biển đều tăng hai chữ số. Đáng chú ý, CPTPP chiếm đến 27,2% tổng kim ngạch, tăng mạnh 24,3%, khẳng định đây là thị trường trụ cột của ngành thủy sản Việt Nam.

Bước sang tháng 12, VASEP dự báo xuất khẩu sẽ giảm nhẹ do yếu tố mùa vụ và tâm lý chờ đợi hướng dẫn chính thức từ Hoa Kỳ. Nhiều doanh nghiệp hạn chế ký mới đơn hàng hải sản sang thị trường này. Dù vậy, nhu cầu ổn định từ Nhật Bản, EU và CPTPP giúp xuất khẩu tôm kỳ vọng duy trì mức tương đương tháng 11.

Dựa trên kết quả 11 tháng và triển vọng cuối năm, xuất khẩu thủy sản Việt Nam nhiều khả năng lập kỷ lục mới năm 2025, đạt 11,2 - 11,3 tỷ USD, mức cao nhất từ trước tới nay. Trong đó, tôm có thể vượt 4,6 tỷ USD; cá tra đạt hơn 2,1 tỷ USD; cá ngừ tiến gần mốc 1 tỷ USD. Đây là dấu mốc quan trọng khẳng định sức hồi phục và khả năng tận dụng thị trường của ngành thủy sản trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu gay gắt.

Tuy nhiên, đằng sau những kết quả sáng là thách thức mới từ năm 2026 khi Hoa Kỳ siết chặt các yêu cầu về chuỗi cung ứng minh bạch, lao động, truy xuất nguồn gốc và chống khai thác IUU. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư mạnh hơn vào hệ thống quản trị, nâng tỷ trọng sản phẩm giá trị gia tăng và đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn bền vững.

Nhìn lại, CPTPP được xem là bước đà quan trọng để ngành thủy sản “cất cánh”. Tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan của thủy sản luôn thuộc nhóm cao nhất trong các ngành nông lâm thủy sản, bởi Việt Nam sở hữu nguồn nguyên liệu nội địa tương đối lớn và phù hợp quy tắc xuất xứ. Nhờ đó, doanh nghiệp có điều kiện mở rộng thị trường, đa dạng hóa sản phẩm và gia nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Tuy nhiên, mức độ tận dụng CPTPP giữa các thị trường không giống nhau. Tại những thị trường Việt Nam chỉ tham gia CPTPP, lợi thế thuế quan thể hiện rất rõ. Nhưng tại các thị trường Việt Nam đồng thời có EVFTA, ACFTA hay các FTA song phương khác, doanh nghiệp cần tính toán hiệp định nào mang lại ưu đãi tốt hơn, tiết kiệm chi phí hơn và quy tắc xuất xứ phù hợp hơn.

Thực tế cho thấy, doanh nghiệp thủy sản là nhóm tiên phong trong tận dụng FTA, nhưng vẫn đối mặt hạn chế lớn: thiếu nguyên liệu hải sản trong nước. Khi nguồn cung nội địa không đủ để đáp ứng đơn hàng, doanh nghiệp buộc phải nhập khẩu nguyên liệu từ các nước CPTPP hoặc ngoài khối. Điều này giúp tận dụng thuế nhập khẩu 0% nhưng lại khiến một phần giá trị gia tăng “thoát ra ngoài” thay vì ở lại trong chuỗi cung ứng Việt Nam.

Trong bối cảnh đó, hướng đi nhiều doanh nghiệp lựa chọn là tập trung vào sản phẩm giá trị gia tăng để nâng hiệu quả chế biến, đồng thời tìm kiếm nguồn nguyên liệu đa dạng hơn trong khối CPTPP - nơi có tiêu chuẩn tương đồng và ưu đãi thuế quan thuận lợi. Dư địa tại thị trường CPTPP vẫn còn rất lớn, nhưng chìa khóa để khai thác hiệu quả chính là nguồn nguyên liệu ổn định, đáp ứng chuẩn quốc tế và một chiến lược thị trường linh hoạt hơn trong giai đoạn cạnh tranh ngày càng khốc liệt.