Từ một loại cây trồng gắn với sinh kế truyền thống của người dân Nam Bộ, dừa Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới, khi nhu cầu tiêu dùng toàn cầu ngày càng ưu tiên các sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên, thân thiện môi trường và minh bạch chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, để trái dừa và các sản phẩm chế biến từ dừa thực sự đứng vững trên thị trường quốc tế, lợi thế về nguyên liệu thôi là chưa đủ. Doanh nghiệp buộc phải đáp ứng những yêu cầu ngày càng khắt khe về xuất xứ hàng hóa, truy xuất nguồn gốc và tuân thủ quy tắc thương mại quốc tế.

Trong bối cảnh đó, xuất xứ hàng hóa không còn là một thủ tục kỹ thuật đi kèm lô hàng, mà trở thành “giấy thông hành” quyết định khả năng tiếp cận thị trường, hưởng ưu đãi thuế quan và tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, bà Đặng Võ Hoàng My - Trưởng phòng Công ty TNHH Chế biến dừa Lương Quới, chia sẻ những kinh nghiệm và góc nhìn thực tiễn từ một doanh nghiệp xuất khẩu chủ lực của tỉnh Bến Tre, thủ phủ dừa của cả nước.

Xuất xứ là lợi thế cạnh tranh cốt lõi

- Thưa bà, nhìn từ thực tiễn hoạt động, đâu là những kết quả xuất khẩu nổi bật của doanh nghiệp thời gian qua?

Bà Đặng Võ Hoàng My: Hiện nay, hoạt động xuất khẩu chiếm khoảng 90% tổng sản lượng của Công ty TNHH Chế biến dừa Lương Quới, với thị trường trải rộng tại hơn 65 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đây không chỉ là kết quả của việc mở rộng thị trường đơn thuần, mà là thành quả của một quá trình tái cấu trúc sản xuất theo hướng chuẩn hóa và chế biến sâu, nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các thị trường nhập khẩu.

Bên cạnh sản xuất theo đơn đặt hàng cho các đối tác quốc tế, doanh nghiệp cũng chủ động đầu tư phát triển các sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam và đã đưa các dòng sản phẩm này xuất khẩu tới hơn 30 thị trường. Chiến lược này giúp doanh nghiệp từng bước nâng cao giá trị gia tăng cho trái dừa, giảm phụ thuộc vào xuất khẩu thô, đồng thời xây dựng hình ảnh sản phẩm dừa Việt Nam có chất lượng ổn định và nguồn gốc minh bạch.

Trong quá trình đó, doanh nghiệp nhận được sự hỗ trợ rất lớn của Bộ Công Thương. Không chỉ dừng lại ở các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối thị trường, mà quan trọng hơn là sự đồng hành về chính sách xuất khẩu, hướng dẫn thực thi quy định về xuất xứ hàng hóa và cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá (C/O). Những hỗ trợ này giúp doanh nghiệp yên tâm mở rộng thị trường, đặc biệt trong bối cảnh chi phí tuân thủ và yêu cầu kỹ thuật ngày càng gia tăng.

- Trong quá trình khai thác các thị trường FTA, doanh nghiệp đang tận dụng ưu đãi xuất xứ ở mức độ nào và C/O ưu đãi tác động ra sao tới hoạt động xuất khẩu, thưa bà?

Bà Đặng Võ Hoàng My: Đối với ngành hàng dừa, một ngành nông sản chế biến có lợi thế lớn về vùng nguyên liệu, xuất xứ hàng hóa mang ý nghĩa quyết định. Các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Canada hay châu Âu không chỉ quan tâm đến chất lượng sản phẩm cuối cùng, mà còn đặc biệt coi trọng nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất và khả năng truy xuất xuyên suốt chuỗi cung ứng.

Việc được cấp C/O ưu đãi theo các hiệp định thương mại tự do giúp doanh nghiệp hưởng mức thuế quan thuận lợi hơn, từ đó tạo dư địa cạnh tranh về giá cho các sản phẩm chế biến sâu từ dừa.

Tuy nhiên, trên thực tế, giá trị của C/O không chỉ nằm ở ưu đãi thuế. Quan trọng hơn, đó là sự khẳng định về “danh tính” của sản phẩm dừa Việt Nam trên thị trường quốc tế rằng sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, được sản xuất trong một chuỗi giá trị minh bạch và tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn quốc tế.

Chính yếu tố này giúp doanh nghiệp xây dựng niềm tin lâu dài với đối tác, hạn chế rủi ro trong các biện pháp kiểm soát thương mại, đồng thời tạo nền tảng để mở rộng thị trường xuất khẩu một cách bền vững, thay vì chỉ dựa vào lợi thế ngắn hạn.

Gỡ “nút thắt” thủ tục để doanh nghiệp chủ động hơn

- Từ thực tế xin và sử dụng C/O, doanh nghiệp đang gặp những khó khăn gì và có kiến nghị gì cho thời gian tới, thưa bà?

Bà Đặng Võ Hoàng My: Khó khăn lớn nhất hiện nay không nằm ở bản thân quy định về xuất xứ, mà chủ yếu phát sinh trong giai đoạn chuyển tiếp của tổ chức hành chính và quá trình chuyển đổi số. Việc sắp xếp lại địa bàn quản lý, cùng với yêu cầu số hóa hồ sơ, trong một số thời điểm đã khiến thời gian xử lý C/O chưa theo kịp nhu cầu thực tế của doanh nghiệp, nhất là với những đơn hàng cần tiến độ giao hàng nhanh.

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng “mỏng”, chỉ một khâu thủ tục chậm cũng có thể ảnh hưởng tới tiến độ giao hàng và uy tín của doanh nghiệp với đối tác quốc tế. Vì vậy, doanh nghiệp kỳ vọng trong năm 2026, khi hệ thống vận hành ổn định hơn, thời gian cấp C/O sẽ tiếp tục được rút ngắn, quy trình xử lý được thống nhất và thông suốt hơn giữa các cấp.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp mong muốn đẩy mạnh liên thông dữ liệu truy xuất nguồn gốc, giúp giảm việc bổ sung, giải trình hồ sơ nhiều lần. Nếu cơ chế này được triển khai đồng bộ, không chỉ doanh nghiệp lớn mà cả các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong ngành dừa sẽ thuận lợi hơn khi tham gia sâu vào chuỗi giá trị xuất khẩu, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh chung của toàn ngành.

- Xin cảm ơn bà!

Trong bối cảnh các FTA được thực thi sâu rộng, ngành dừa là một trong những lĩnh vực chịu yêu cầu ngày càng cao về xuất xứ và truy xuất nguồn gốc. Việc làm chủ quy tắc xuất xứ không chỉ giúp doanh nghiệp hưởng ưu đãi thuế quan, mà còn là điều kiện để sản phẩm dừa Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu và nâng cao giá trị gia tăng.