Miến đao Giới Phiên: Từ cây dong đỏ đến thương hiệu thoát nghèo vùng cao

Từ cây đao đỏ đến sản vật làng nghề

Năm 2023, Yên Bái đã có 10 sản phẩm được lựa chọn để xuất khẩu đến thị trường Anh, là các sản phẩm tiêu biểu của địa phương, được chọn lựa vô cùng kỹ lưỡng. Trong đó, một trong những sản phẩm đặc biệt là miến đao Giới Phiên của Hợp tác xã sản xuất, kinh doanh miến đao Giới Phiên (thành phố Yên Bái).

Theo đại diện Công ty cổ phần RYB – đơn vị xuất khẩu sản phẩm, để các sản phẩm vào được thị trường Anh quốc thì cần đảm bảo đáp ứng được nhiều tiêu chí khắt khe. Đây đều là các sản phẩm đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, không có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và hàm lượng chất có hại cho sức khoẻ. Từ thời điểm đó đến nay, không chỉ tiêu thụ nội địa, miến đao Giới Phiên đã chinh phục nhiều thị trường xuất khẩu, trở thành một trong những sản phẩm tiêu biểu của bà con đồng bào dân tộc thiểu số Yên Bái.

Miến đao là sản phẩm đặc trưng của người dân xã Giới Phiên (Ảnh: TL)

Giới Phiên là một xã nằm ven thành phố Yên Bái, từ lâu đã nổi tiếng với nghề trồng cây đao (dong riềng) và làm miến. Đồng bào dân tộc Tày, Dao, Mông nơi đây vẫn quen gọi sản phẩm bằng cái tên thân thuộc là miến đao Giới Phiên, như một cách giữ gìn bản sắc quê hương qua từng sợi miến dẻo, thơm, trong suốt.

Cây đao bén rễ trên vùng đất màu mỡ, quanh năm được tắm táp bởi những cơn mưa rừng và sương núi. Từ tháng 3 đến tháng 12 âm lịch, người dân Giới Phiên miệt mài gieo trồng, chăm sóc rồi thu hoạch củ dong để chế biến tinh bột – nguyên liệu chính làm nên đặc sản miến đao.

Trồng đao đã thành nghề cha truyền con nối. Hiện mỗi năm, toàn xã trồng khoảng 70 - 100ha dong riềng, năng suất đạt 20 - 25 tấn củ/ha. Củ dong được rửa sạch, nghiền nát, lọc tinh bột qua nhiều lần rồi đưa vào khuôn để tạo sợi miến. Cứ 3 - 4 kg củ dong cho ra 1 kg miến. Miến sau khi được ép, phơi khô tự nhiên từ 3 - 5 nắng mới đạt chuẩn thành phẩm. Thành phẩm sau khi hoàn thiện rất dẻo, dai, không nát, thích hợp làm nhiều món ăn được người tiêu dùng ưa chuộng.

Theo đại diện HTX sản xuất, kinh doanh miến đao Giới Phiên, điểm đặc biệt làm nên thương hiệu miến Giới Phiên chính là quy trình sản xuất thủ công kết hợp với cải tiến kỹ thuật. Dù sử dụng máy ép và máy cắt sợi, người dân vẫn giữ khâu phơi truyền thống để tận dụng nắng gió trời Yên Bái, giữ cho miến không bị hóa chất, không chất bảo quản.

Toàn xã hiện có hơn 100 hộ làm miến quanh năm, cao điểm vào dịp Tết con số có thể gấp đôi. Mỗi hộ có thể làm từ 3 - 5 tấn miến mỗi năm. Miến Giới Phiên có mặt ở khắp các chợ đầu mối phía Bắc, vào tới siêu thị và cả trên các sàn thương mại điện tử. Miến không chỉ là món ăn quen thuộc mà dần trở thành quà biếu được người tiêu dùng miền xuôi ưa chuộng.

Sản phẩm miến đao không chỉ tiêu thụ nội địa mà còn xuất khẩu đến nhiều thị trường (Ảnh: Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh Yên Bái)

Năm 2020, sản phẩm miến dong Giới Phiên được công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao cấp tỉnh. Từ đây, miến được đóng gói chuyên nghiệp, có nhãn mác truy xuất nguồn gốc, mã QR và kiểm định chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm. Nhiều cơ sở sản xuất còn hợp tác với các HTX nông nghiệp, hộ trồng dong để đảm bảo vùng nguyên liệu ổn định, tránh đứt gãy chuỗi cung ứng. Năm 2023, sản phẩm chính thức được xuất khẩu đến Anh.

“Sợi miến vàng” kéo giấc mơ thoát nghèo

Nếu cách đây 10 năm, Giới Phiên vẫn còn là xã nghèo với tỷ lệ hộ nghèo trên 30%, thì nay con số này đã về 0%. Bí quyết chính là cây đao và cả tư duy làm kinh tế từ những gì gần gũi nhất với bà con.

Sản xuất miến đem lại thu nhập ổn định 100 - 150 triệu đồng/năm cho mỗi hộ làm nghề. Những hộ có hệ thống sản xuất lớn, máy móc đầy đủ có thể thu về 300 - 400 triệu đồng/năm. Người dân không phải rời quê đi làm ăn xa, mà có thể ở lại quê nhà, giữ được nếp nhà, giữ được nghề tổ.

Bà Lò Thị Chiên - một hộ dân đồng bào Tày có 10 năm làm miến chia sẻ: “Ngày trước làm thủ công thì vất vả, miến không để được lâu, giá lại bấp bênh. Giờ có máy móc, có đầu ra ổn định, làm ra bao nhiêu bán hết bấy nhiêu. Mỗi vụ miến là thêm một cái Tết đủ đầy”.

Anh Trần Ngọc Tuấn, thành viên Hợp tác xã chia sẻ thêm, trung bình một năm, gia đình sản xuất được khoảng 8 tấn miến, toàn bộ xuất bán cho HTX với giá cao hơn thị trường từ 3 - 4 giá. Tất nhiên, giá cao hơn, thu mua ổn định chắc chắn sẽ đòi hỏi quy trình sản xuất nghiêm ngặt với những tiêu chuẩn riêng. Sản phẩm tốt, người tiêu dùng đón nhận, hàng tiêu thụ mạnh. Chúng tôi hiểu rõ quy trình đó để mà tự mình thay đổi tập quán sản xuất, giữ vững thương hiệu miến đao Giới Phiên trên thị trường.

Người dân sản xuất miến ngày càng nỗ lực nâng cao chất lượng (Ảnh minh hoạ)

Không chỉ có vậy, nghề miến còn tạo việc làm theo mùa vụ cho hàng trăm lao động địa phương, nhất là phụ nữ, người cao tuổi, người dân tộc thiểu số. Họ tham gia các khâu như bóc vỏ dong, lọc tinh bột, phơi miến… với mức thu nhập từ 150.000 - 250.000 đồng/ngày.

Từ chỗ chỉ là đặc sản vùng cao, nay miến đao Giới Phiên đang hướng tới mục tiêu xa hơn là xây dựng thương hiệu sản phẩm nông sản đặc trưng, có vị thế trên thị trường cả nước và xuất khẩu.

Để làm được điều này, chính quyền xã và thành phố Yên Bái đã hỗ trợ các hộ sản xuất tiếp cận các chương trình khuyến công, vay vốn ưu đãi, xúc tiến thương mại. Tập huấn kỹ thuật, xây dựng chỉ dẫn địa lý và kết nối với các chuỗi cung ứng cũng đang được triển khai bài bản.

Nhiều hộ sản xuất miến nay đã chủ động đầu tư vào bao bì, tem nhãn, nhận diện thương hiệu. Sản phẩm được gắn mã QR, truy xuất nguồn gốc đầy đủ, tạo lòng tin với người tiêu dùng thành thị.

Đặc biệt, trong các kỳ hội chợ thương mại vùng miền, hội chợ OCOP toàn quốc, miến Giới Phiên luôn là điểm nhấn thu hút sự chú ý của người tiêu dùng và đối tác phân phối. Đây là cơ hội vàng để sản phẩm bước ra khỏi “lũy tre làng”, vươn tới thị trường lớn hơn.