Xuất khẩu cà phê: Khẳng định giá trị bằng chất lượng

Cơn sốt giá cà phê khiến doanh nghiệp lo đứt gãy chuỗi cung ứng

Năm 2024, thị trường cà phê thế giới chứng kiến một cơn sốt chưa từng có. Tính đến ngày 15/12, xuất khẩu cà phê đã đạt 5,2 tỷ USD. Cà phê trở thành mặt hàng nông sản thứ 3 sau rau quả và gạo xuất khẩu vượt mốc 5 tỷ USD.

Theo ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Cao cao Việt Nam (Vicofa), nguyên nhân chính đằng sau cơn sốt giá này là do dự báo giảm sản lượng ở nhiều quốc gia sản xuất cà phê lớn trên thế giới. Điều này đã đẩy nhu cầu lên cao, khiến giá cà phê trên sàn giao dịch thế giới, đặc biệt là loại cà phê Robusta, tăng vọt lên mức kỷ lục trên 5.000 USD/tấn.

Vườn cà phê tại xã Liên Hiệp, huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng. Ảnh: Văn Hoàng

Tình hình trong nước cũng không nằm ngoài xu hướng chung. Giá cà phê tại Việt Nam liên tục lập đỉnh. Điều đáng chú ý là giá cà phê trong nước thậm chí còn cao hơn cả giá xuất khẩu, tạo ra một tình huống khá đặc biệt trên thị trường.

Với mức tăng trưởng ấn tượng, cà phê đã trở thành nông sản có giá trị tăng mạnh nhất trong số các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Tính chung cả niên vụ 2023 - 2024, giá xuất khẩu bình quân cà phê đạt 3.673 USD/tấn, tăng gần 50% so với năm trước.

Tuy nhiên, trong khi nông dân trồng cà phê hưởng lợi lớn từ giá cao, các doanh nghiệp xuất khẩu lại đối mặt với nhiều khó khăn. Việc giá cà phê biến động mạnh và khó dự đoán đã khiến các doanh nghiệp gặp phải nhiều rủi ro.

Ông Lê Đức Huy, Tổng Giám đốc Công ty Simexco Đắk Lắk, chia sẻ rằng những tháng đầu năm 2024 là khoảng thời gian vô cùng khó khăn đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê. Việc giá cà phê tăng quá nhanh đã dẫn đến tình trạng các đơn vị thu gom hủy hợp đồng, gây đứt gãy chuỗi cung ứng. Nhiều doanh nghiệp buộc phải mua cà phê với giá cao hơn để giao hàng cho khách hàng, nhưng khi giá cà phê tiếp tục tăng, họ lại bị đối tác hủy hợp đồng, dẫn đến thua lỗ nặng nề.

Về thị trường, EU vẫn tiếp tục là thị trường xuất khẩu cà phê lớn nhất của Việt Nam. Mặc dù khối lượng xuất khẩu sang EU giảm nhẹ so với năm trước nhưng kim ngạch xuất khẩu lại tăng đáng kể, cho thấy giá trị xuất khẩu bình quân của cà phê Việt Nam đã tăng lên.

Trước áp lực duy trì sản xuất, nhiều doanh nghiệp chế biến cà phê lớn, trong đó có những "ông lớn" như Nestle Việt Nam, đã phải đối mặt với thực tế khó khăn trong việc thu mua cà phê nguyên liệu trong nước. Tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng, giá cả biến động mạnh đã khiến việc đảm bảo nguồn cung ổn định trở nên cấp bách.

Đại diện Nestle Việt Nam cho biết, dù luôn ưu tiên thu mua và tiêu thụ cà phê Việt Nam, doanh nghiệp cũng buộc phải xem xét đến việc nhập khẩu cà phê từ các quốc gia khác như Brazil và Ấn Độ để đảm bảo hoạt động sản xuất của các nhà máy chế biến được xuyên suốt. Quyết định này, dù không dễ dàng, đã cho thấy mức độ nghiêm trọng của tình hình và những thách thức mà các doanh nghiệp đang phải đối mặt.

Chất lượng là chìa khóa để nâng tầm giá trị

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), sản lượng cà phê của Việt Nam và Brazil, hai quốc gia sản xuất cà phê lớn nhất thế giới, đều có dấu hiệu tăng trưởng. Điều này cho thấy nguồn cung cà phê toàn cầu sẽ tiếp tục dồi dào trong thời gian tới.

Nguyên nhân của sự tăng trưởng này là do giá cà phê cao trong những năm gần đây đã khuyến khích nông dân đầu tư nhiều hơn vào việc chăm sóc vườn cà phê, giúp nâng cao năng suất. Hơn nữa, Đề án tái canh cây cà phê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Ngân hàng Thế giới (giai đoạn 2014-2022) đã có hiệu quả tích cực cả về năng suất và sản lượng. Chưa kể, tại nhiều tỉnh Tây Nguyên, diện tích trồng mới liên tục tăng nhưng chưa thống kê được cụ thể, rất khó để dự báo tổng sản lượng.

Thu hái cà phê tại Nông trại Moon’s Coffee Farm, TP. Pleiku, tỉnh Gia Lai. Ảnh: Văn Hoàng

Ông Nguyễn Quang Bình, chuyên gia thị trường cà phê nhận định, thị trường thế giới và trong nước được dự báo vẫn còn nhiều biến động, đòi hỏi ngành cà phê sớm điều chỉnh để đi đúng quỹ đạo, duy trì tăng trưởng một cách bền vững. Nhiệm vụ của ngành cà phê Việt Nam trước mắt là sớm giải quyết các lỗ hổng trong chuỗi cung ứng, lấy lại uy tín từ đối tác xuất khẩu.

Từ phía người nông dân, cần ưu tiên nâng cao chất lượng cà phê, tránh mở rộng diện tích ồ ạt khiến cung vượt cầu. Doanh nghiệp bên cạnh thu mua, xuất thô cần tích cực đầu tư vào chế biến, chế biến sâu các sản phẩm giá trị gia tăng để đảm bảo tăng trưởng bền vững trong dài hạn.

Chia sẻ với báo chí, ông Phan Minh Thông, Tổng Giám đốc Công ty CP Phúc Sinh đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển bền vững và xây dựng thương hiệu cho cà phê Việt Nam. Ông cho rằng, để cạnh tranh được trên thị trường quốc tế, các doanh nghiệp Việt Nam cần đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng và bền vững.